Uzun seneler boyu insanlığı etkileyen hastalıklar, aşının gözetici tesiri ile günümüzde korkulur olmaktan çıktı. Günümüzde hala bazı ebeveynler, çocuklarına aşı yaptırmaktan çekinse de uzmanlar hastalıklara karşı yaşamda olmamızı aşı yaptırılmasına borçlu olduğumuzu söylüyor.
Türkiye İş Bankası İştiraki Bayındır Kavaklıdere Sağlık Kurumu Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Füsun Kitapçı Uysal, aşının gelişimi ile alakalı ehemmiyetli söylemelerde bulundu:
– Aşı, bazı hastalıklara karşı bağışıklık sağlamak için bedene enjekte edilen ölü ya da zayıflatılmış bakteri ve virüsler demektir. Şu anda yaşamdaysanız anneniz tetanos aşısı olduğu için ya da babanıza kolera aşısı yapılmış olduğu için olabilir. Belki de minikliğinizde kızamık aşısı olmasaydınız, bu günleri göremeyecektiniz. Uçuş korkunuz olmayabilir ama çocuğunuz, uçakta öksüren birinden her an menenjit mikrobu alabilir.
– Mikroplar pek çok sebeple bedenimize yerleşebilir. İshal, aksırma, öksürme, kaşınma, sarih yaralar, kan ve beden akışkanları yolu ile insandan insana bulaşıcılık muhtemeldir. Sivrisinekler ya da keneler de hastalıklara neden olan mikropları taşırlar. Hiçbir şey yapmadan yediğimiz ya da içtiğimiz besinlerde bulunan mikroorganizmaların ağız yolu ile bedene alınması da bedenimizde muhtelif hastalıkların yaradılışına neden olabilir. Daha Öncekinden ölümcül olan hastalıkların çoğu aşı sebebiyle hakimiyet altına alınsa da, turistik seyahatler ve göçlerin çoğaldığı, hudutların kalktığı günümüzde aşısı olmayan ya da hastalık taşıyıcısı olan insanlar aracılığı ile hastalıklar çok süratli dağılabiliyor.
– Doktorun ilk misyonu sıhhatli bireyin sıhhatini gözetmesini sağlamak başka bir deyişle gözetici doktorluktur. Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı olarak çocuğun gelişimini, beslenmesini ve bağışıklanmasını izlemek en ehemmiyetli vazifemizdir.
Aşı ile sıhhatli jenerasyonlar
– Asırlarca süren ve son asırda süratlenen tam teknolojik gelişimeler sayesinde uzaya gidiyoruz, Dünya’nın değişik ucu ile anında görüşebiliyoruz, oturduğumuz yerden Louvre Müzesini dolaşabiliyoruz. MR ile kanser teşhisi yapabiliyor, pek çok hastalığı yeni ilaçlar sayesinde rehabilitasyon edebiliyoruz.
– 100 şahıstan otuzunu öldüren çiçek hastalığından, anne karnında %40’a varan sakat doğuma neden olan kızamıkçıktan, kurtulma talihinin olmadığı kuduz veya yenidoğan tetanozundan korunabiliyorsak, 1998’den beri ülkemizde çocuk felci olayı ile karşılaşmıyorsak, aşıları bulan bilim insanlarına, yaygınlaştıran ve günlük yaşamımıza sokan sıhhat çalışanlarına çok şey borçluyuz. Gözetici doktorluk ve bunun esas taşı olan aşılar umursamama edilmemeli, bilimsel olmayan rivayetlere kulak asmamalıyız.
Daha Önceki medeniliklerden bu yana aşılama
– Aşılama artık herkesin yakından bilgi sahibi olduğu sıhhat bilgisi olsa da aşının ortaya çıkışı uzun senelere sabrediyor. Yazılı kayıtlara göre MÖ 560 senesinde Çinlilerin “Variolasyon” olarak belirlenen ilkel aşılama usulleri varmış.
– Variolasyon, çiçek hastalığını hafif geçirmekte olan hastaların yaralarının kabukları kurutularak, tozların buruna inhalasyon yolu verilmesi ile veya sıklıkla tozun sulandırılıp çizilen tenden bedene inokulasyonu ile uygulanmaktaydı.
– Osmanlı hamamlarında variolasyon usulünün uygulandığına şahit olan İngiliz Konsolosunun eşi Lady Mary Montagu, 1718 senesinde çocuğuna çiçek aşısı yaptırmak için izin istediği Papa’ya bir mektup yazarak bu usulün batı ülkelerine duyurulmasını sağlamıştır.
1796 senesinde Edward Jenner ilk canlı viral aşı olan çiçek aşısı ‘Cowpox’ veya ‘Vaksinia’ fikrini geliştirerek bilimsel olarak tıpta bir çığır açmış ve çağdaş immünolojinin esaslarını kurmuştur. Jenner’den 100 sene sonra Pasteur tarafından enfeksiyon hastalıklarının kaynağının mikroplar olduğunu keşfedilmiştir.
– Pasteur, 1885 senesinde daha evvel köpeklerde aktifliğini ispatladığı kuduz aşısını, bir köpek tarafından ısırılmış olan Joseph Meister isimli bireye uygulamıştır. Bu uygulama insan bağışıklamasındaki en ehemmiyetli atılımdır. 1892 senesinde Laffnike isimli inceleyici kolera aşısını, 1896 senesinde Wright karahumma aşısını geliştirmiştir. Bugün BCG ismiyle bildiğimiz verem tüberküloz aşısı, Calmette ve Guerin tarafından 1921 senesinde geliştirilmiştir. 1927 senesinde Ramon ve Zoeller tetanos aşısını üretmişlerdir. Bundan sonra kullanıma sunulan muhtelif aşılar birbirini izlemiştir.
İnsanlık tarihine en ehemmiyetli hediye
Aşı insanlık tarihindeki ehemmiyetli buluşlardan birisidir. İnsanlık, uzun zaman süresince bulaşıcı hastalıklar ile uğraşmış, sterilizasyon ve aşıların bulunması ile tıpta çok ehemmiyetli yollar kat edilmiştir. Aşının olmadığı yarıyıllarda:
– Veba salgınları 1346-1352’de Avrupa popülasyonunun dörtte birini öldürmüştü.
– 1618 senesinde 20 milyon olan Meksika’daki İnka popülasyonu çiçek hastalığı sebebi ile 1,6 milyona düşmüştü.
– 1779’da Hawai’de popülasyon karahumma sebebiyle 500 binden 84 bine düşmüştü.
– 1880’lerde Kanada’da her 100 yerliden dokuzu verem hastasıydı.
– Dünya savaşı sonrası 21 milyon birey gripten H1N1 can vermişti.
Aşılanma ömür boyu devam eder
Tüm bu bilgiler unutulmadan, çocuklarımızın aşılarını dikkatle takip etmeliyiz. Yaşları gelişse de, senede en az bir defa çocuk hekimi veya aile doktoru ile temas ederek, andırdırma dozları ve yeni aşılar ile alakalı bilgi edinmeliyiz. Aşı takibinde ehemmiyetli olan aşı kartlarını kaybetmemeliyiz. Son olarak, emin kaynakları seçim ederek, bilgi lekeliliği ile gayret edelim.
