Mark Twainin Sigarayı bırakmak kolay, binlerce kez onu bırakmışımdır dediği gibi, siz de birçok defa sigarayı bırakmış olabilirsiniz. Fakat çoğu insan sigarayı bırakmak istediği halde neden onu tamamen terk edemez? Prof. Dr. Firuz Çelikoğlu cevabın nikotin maddesinde saklı olduğunu belirterek, sigarayı bırakmakla sıhhate katılacak kazanımların altını çizdi.
Nikotin, natürel olarak tütün bitkisinde bulunan kokain ve eroin kadar bağımlılık yapan çok güçlü narkotik bir maddedir. Beden zamanla fiziksel ve psikolojik olarak nikotine bağımlı hale geliyor. Yapılan araştırmalar, tiryakilerin sigarayı bırakmaları ve ondan tamamen vazgeçebilmelerinin başarısını, bu iki vaziyetle gayret etmeleri olduğunu gösteriyor.
Nikotin, mutluluk duygusu verdiğinden insan daha fazla sigara içmek ister. Aynı zamanda depresyon giderici tesiri de içme isteğini artırır. Sinir sistemi nikotin dozuna alıştığında, sigara tiryakisi tatmin olabilmek için içtiği sigara sayısını çoğaldırır. Böylece kandaki nikotin dozu da çoğalmış olur. Zamanla tiryakiler yüksek doz narkotik maddeye adapte olurlar. Sinir sistemi, mutluluğu elde edebilmek için sigara içimini tekerrür çoğaldırarak kanda belli bir nikotin dozuna ulaşmak zorunda kalır. O dozu kesintisiz elde etmek için istekte bulunur.
Dumanı içimize sürüklediğimiz zaman ise, nikotin akciğerin derinlerine taşınarak emilir ve 2 saniyede kan dolaşımıyla kalp, beyin, karaciğer ve dalağa taşınır. Nikotin, özellikle kalp ve damarlar olmak üzere bedenin birçok kısmını tesirler. Hormonal sistemlerin etkilenmesi, beden metabolizmasını ve beyni tesirler.
Nikotin, sigara içen kadınların serviks mukoza salgılarında ve anne sütünde bulunur. Gebelik esnasında, nikotin serbestçe plasentayı geçerek, amnion sıvısında ve göbek kordonundan bebeğin kan dolaşımına geçmektedir. Nikotin, beden içinde cotine ve nikotin-N-oksid e bölünür. Karaciğer ve akciğerlerde parçalanarak böbreklerden atılır. Birçok farklı etmen nikotinin metabolize olma ve bedenden atılma süratinı etkileyebilir. Genellikle nikotin, düzenli sigara içenlerin bedeninda 3-4 gün kalır.
Sağlığın korunmasında liste başını sigara oluşturduğu halde, sigara tiryakileri bu alışkanlıklarını bıraktıkları zaman kaç hastalık tehlikeyinden kurtulacaklarının farkında değildirler. Genelde herkes sigaranın akciğer kanserine neden olduğunu bilir, fakat az bir gurup sigaranın aynı zamanda ağız, gırtlak, mesane idrar kesesi, böbrek, pankreas, serviks rahim, mide kanseri ve bazı lösemilere kan kanseri de sebebiyet verdiğinin farkındadır.
Sigara, kronik bronşit ve anfizem gibi geri dönüşü olmayan son derece önemli solunum hastalıklarına neden olur. Bu hastalıklar sigara içenlerin genelde %20 sinde görülür. Bu ilerleyici hastalıklar KOAH Kronik Obstriktif Akciğer Hastalıkları diye adlandırılan hastalıklar gurubu ismi altında tanımlanır. Sigara kullananlar, 60lı – 70li yaşlarda bu tanılarla yüzleşirler. KOAH nefes darlığı, hareketlerde kısıtlanma ile ilerleyen, kesintisiz, kronik, öldürücü bir hastalıktır.
Sigara içenlerde kalp krizi geçirme tehlikeyi, içmeyenlere göre iki kat fazladır. Sigara aynı zamanda bacaklara, kollara, adalelere kan taşıyan etrafsal damarların daralmasında, tıkanmasında büyük tehlike oluşturur.
35 yaşın üstünde sigara içen ve doğum kontrol hapı kullanan kadınlarda kalp krizi geçirme, felç ve ayaklarda damar tıkanıklığı tehlikeyi çok fazladır. Ayrıca, sigara kullanan gebelerin düşük yapması ve düşük kilolu doğumları bilinen hakikatlerdir. Hamile kalmadan önce sigarayı bırakan kadınların düşük yapma tehlikeyi ve düşük kilolu doğum tehlikeyi hiç hayatlarında sigara içmemiş kadınlarla denk olur.
Sigara alışkanlığı, rehabilitasyon gerektiren bir hastalıktır. Belki de birçok kere sigarayı bıraktınız. Ancak hedef onu tamamen terk edebilmek ve en önemlisi, bunun kesintisiz olmasını sağlayabilmek olmalıdır. Geliştirilen yöntemlerle artık nikotin yetersizliği semptomlarından kurtulmak çok kolaydır. Hangi yaşta olduğunuzun ya da ne kadar müddet sigara içtiğinizin önemi yoktur. Sigarayı bırakmanız, daha uzun ve daha sağlıklı yaşamanıza destek edecektir.
American Journal of Puplic Health 2002 raporlarına gore, 65 yaşında bir kadın sigarayı bıraktığı zaman yaşamına 4 sene daha ilave ediyor. Binlerce sağlık dökümanını inceleyen araştırmanın sonuçlarına göre, insanlar 35 yaşında sigarayı bırakmaları halinde yaşamları, sigara içmeye devam edenlere göre 8,5 sene daha uzuyor.
Önceden sigara içenler, sigarayı bıraktıktan sonra, bağışıklık sistemlerinin kuvvetlenmesiyle çok mutlu olurlar. Sık sık soğuk algınlığı ve ateşlenmelerinin olmaması, bronşit ataklarının eksilmesi yaşam kalitelerini çok çoğaldırır.
Sigarayı bıraktığınız andan itibaren, kırışmaya başlayan cildiniz, nefesinizdeki makûs koku, sararmış dişleriniz, diş eti kanamalarınız, elbiselerinizdeki makûs kokular, sararmış tırnaklar gibi tütünün üzerinizdeki makûs tesirleri de kaybolmaya başlar.
Tütün alışkanlığından kurtulmanız, yemeklerin tadını daha iyi almak, koku duyunuz normale dönmesi, normal günlük aktivitelerinizdeki yorgunluk, nefes darlığının merdiven çıkma, hafif konut işleri vb. düzelmesi gibi sizin de fark edeceğiniz bir süratle günden güne yaşamınıza düzelmeler getirecektir.
Sigara pahalı bir alışkanlıktır. Sigara bırakmanın en önemli nedeni sıhhatimize kavuşmak olmakla beraber, paramız da çok önemlidir. Vasati sigara içenlerin bir senelik sigara gideri 3.991 Amerikan dolarıdır. Gerçekten de paranızı her gün, görünürde olmayan ve sağlığınıza mümkünen hasar verecek bir şey için yakmak ister misiniz?
Sigara içenlerin hemen tamamı, sorulduğu zaman çocuklarının sigara içmesini istemezler. Fakat sigara içen çoğu ailenin çocukları, kendi kendilerine sigaraya başlarlar. Şimdi sigarayı bırakırsanız onlar için iyi bir örnek olabilirsiniz.
Sigarayı bırakınca neler olur?
İlk 20 dakika: Kan basıncı ve kalp sürati normale döner. Eller ve ayaklar dolaşım normale döndüğü için ısınmaya baslar.
8 saat: Kanda oksijen seviyeyi normale döner. Kalp krizi tehlikeyi düşmeye başlar.
24 saat: Karbon monoksit egzoz gazı bedenden atılır. Akciğerlerdeki balgam ve öteki birikimler temizlenmeye başlar.
48 saat: Nikotin bedende artık saptanamaz. Tat ve koku alma duyusu artmıştır.
72 saat: Solunum yolları gevşedigi için nefes almak kolaylaşır, beden enerjisi artar.
2-12 hafta: Dolaşım bütün bedende düzelir. Yürümek kolaylaşır.
3-9 ay: Öksürük, nefes darlığı düzelir. Akciğer işlevi yüzde 5-10 oranında artar.
5 sene: Kalp krizi tehlikeyi sigara içenlerin tehlikeyinin yarısına iner.
10 sene: Akciger kanseri tehlikeyi sigara içenlerin tehlikeyinin yarısına iner. Kalp krizi tehlikeyi hiç sigara içmemiş bkocaman ile denk olur.
Sekiz hafta müddetn nikotin bağımlılığı-sigara bırakma rehabilitasyon programı uygulamasıyla, öncelikle solunum sistemine yönelik testler, karbon monoksit ölçümleri, akciğer radyolojik muayeneleri ve gerekirse solunum yollarının muayeneleri yapılarak hastanın başlangıçtaki akciğer sağlık gidişatı değerlendiriliyor. Haftalık solunum fonksiyon testleri, muayene, muayene, nikotin rehabilitasyonu ve lüzumlu gidişatlarda destekleyici ilaçlarla program devam ediyor.
Nikotin bağımlılığı rehabilitasyonunde kullanılan tıbbi yöntemlerle, nikotinin kesilmesinin neden olduğu psikolojik ve fizyolojik yoksunluk semptomları düzeltilebiliyor. Ayrıca sigarayı bıraktıktan sonra oluşabilecek sinirlilik, ağızda kuruluk, kabızlık, depresyon, unutkanlık, konsantrasyon eksilmesi ve kilo alma gibi gidişatlar da kontrol altına alınıyor.
Aşağıdaki suallere göre kendinizi test edebilirsiniz.
Fagerstrom Nikotin Alışkanlığı Değerlendirme Ölçeği
Sorular Cevaplar
1-İlk sigaranızı uyandıktan kaç dakika sonra içiyorsunuz?
a5 dk. İçinde 3 puan
b6-30 dk. 2 puan
c31-60 dk. 1 puan
d60 dk.dan sonra 0 puan
2- Sigara içilmesi yasaklanmış yerlerde uçak, sinema v.b. bu yasağa uymakta zorlanıyor musunuz?
aEvet 1 puan
bHayır 0 puan
3- En çok hangi sigarayı bırakmak sizin için güç olur?
aSabah ilk sigara 1 puan
bGün içi herhangi bir sigara 0 puan
4-Günde kaç tane sigara içiyorsunuz?
a10 veya daha az0 puan
b11-20 1 puan
c21-30 2 puan
d30 dan fazla3 puan
5-Sabah günün öteki saatlerine göre daha fazla sigara içiyor musunuz?
aEvet 1 puan
bHayır 0 puan
6- Günün büyük bölümünü yatakta geçirecek kadar hasta olsanız bile sigara kapsa misiniz?
aEvet 1 puan
bHayır 0 puan
Toplam puan:
Şayet sonucunuz 7 ve daha üstü bir puan ise, bağımlılığınız ciddi boyutlardadır ve sağlığınız tehlike altındadır. Bir an önce tıbbi destek programına katılıp sigaradan kurtulmanız gerekiyor.
