Muayenehane gözlemler, ülkemizde ten kanserlerinin hasta ve sağlık personeli tarafından yeterince ciddiye alınmadığı doğrultusundadır. Oysa, uygun teknikle rehabilitasyon edildiği takdirde ten kanserlerinde iyileşme yüzde surata yakındır. Erken tanı ile rehabilitasyon maliyetleri düşecek, iş eforu kaybı eksilecek ve rehabilitasyona bağlı estetik ve fonksiyonel kayıplar hiç görülmeyecek veya minimal olacaktır.
Kampanyalarla ve medya aracılığı ile ulusun ve sağlık personelinin eğitimi ten kanserinin erken yarıyılda tutulmasına ihtimal verecektir. Burada üzerinde durulması gereken iki ehemmiyetli nokta vardır;
1. Şahsın kendi tenini hakimiyet etmeyi bilmesi,
2. Yalnızca dermatoloji uzmanlarının değil tüm doktorların, hasta başka sebeplerle danışsa dahi, hastanın ten tetkikini yapması, tehlike gruplarını ten kanserleri mevzusunda uyarması ve yönlendirmesidir.
Deriden çok farklı adlar altında kanser büyür. Sık tesadüfülenler, tenin en dış katmanı olan epidermisteki skuamöz hücrelerden kaynaklanan skuamöz hücreli kanser SHK ve bu hücrelerin daha derin kısmında yer alan ve bazal hücreler diye adlandırılan yuvarlak hücrelerden kaynaklanan bazal hücreli kanser BHKdir.
Ten kanserinin bulguları nelerdir?
Tendeki rastgele bir farklılık kanser açısından uyarıcıdır. Ten üzerinde zaman zaman açılıp kapanan bir yara ya da şişkinlik ten kanseri bulgusu olabilir. Buna kaşınma, akıntı, kanama ve kabuklanma eşlik edebilir.
Ten kanseri minik, düz yüzeyli, parlak ve soluk farklılıklar biçiminde kendini gösterebilir veya üzeri kumpassız, kuru veya pul pul dökülen yassı, biçiminde de başlayabilir. Kesin teşhis için, doku misalinin alınıp biyopsi patolojik tahlil yapılması gerekir.
Ten kanserleri çoğunlukla görünebilen yerlerde olduğundan tanınması, uzun araştırmalara ve muayenelere gerek olmaksızın teşhis konması basittir. Erken tanının ehemmiyeti yanında , temel üzerinde durulması gereken nokta mevzunun ciddiye alınması ve uzman gruplar tarafından uygun rehabilitasyon yönteminin seçilmesidir.
Muayenehane gözlemler, ülkemizde ten kanserlerinin hasta ve sağlık personeli tarafından yeterince ciddiye alınmadığı doğrultusundadır. Oysa, uygun teknikle rehabilitasyon edildiği takdirde ten kanserlerinde iyileşme yüzde surata yakındır. Erken tanı ile rehabilitasyon maliyetleri düşecek, iş eforu kaybı eksilecek ve rehabilitasyona bağlı estetik ve fonksiyonel kayıplar hiç görülmeyecek veya minimal olacaktır.
Kampanyalarla ve medya aracılığı ile ulusun ve sağlık personelinin eğitimi ten kanserinin erken yarıyılda tutulmasına ihtimal verecektir. Burada üzerinde durulması gereken iki ehemmiyetli nokta vardır;
1. Şahsın kendi tenini hakimiyet etmeyi bilmesi,
2. Yalnızca dermatoloji uzmanlarının değil tüm doktorların, hasta başka sebeplerle danışsa dahi, hastanın ten tetkikini yapması, tehlike gruplarını ten kanserleri mevzusunda uyarması ve yönlendirmesidir.
Deriden çok farklı adlar altında kanser büyür. Sık tesadüfülenler, tenin en dış katmanı olan epidermisteki skuamöz hücrelerden kaynaklanan skuamöz hücreli kanser SHK ve bu hücrelerin daha derin kısmında yer alan ve bazal hücreler diye adlandırılan yuvarlak hücrelerden kaynaklanan bazal hücreli kanser BHKdir.
Teşhis
BHK vs SHK genel olarak aynı yolla teşhis ve rehabilitasyon edilirler.
Biyopsi:
Doku misali alınması için farklı alternatifler mevcuttur. Hangi biyopsi yönteminin seçileceği urun mesken yerine, biçimine ve müracaat ettiği muayenehaneye göre değişir.
1. Sarih yara varsa, yara üzerinden bir sırçaya lam akıntının bulaştırılması ile misal alınması muhtemel olabilir.Bu yöntemle yanılma hisseyi vardır.
2. Sarih yara varsa, yara üzerinden tıraşlama yöntemi ile misal alınıp bir sırçaya lam dağılabilir veya formol içinde saklanabilir.Bu yöntemle de yanılma hisseyi vardır.
3. İğne biyopsisi yapılabilir. Sık müracaat etilen bir yöntem değildir.
4. Silindir biçimindeki bir alet aracılığı ile doku misali alınabilir punch biyopsi.
5. Yaranın bir kısmı cerrahi olarak çıkarılabilir insizyonel biyopsi
6. Yaranın tamamı cerrahi olarak çıkarılabilir eksizyonel biyopsi
Son 3 yöntemde yanılma hisseyi çok azdır. Yukarıyadaki biçimlerden rastgele biri ile yapılan biyopsi mikroskop altında araştırılır ve teşhis konur.
Ten kanserleri seyrek bölgesel lenf bezlerine dağılma yapar. Buna karşın, süratle gelişen veya uzun müddettir var olan ya da geniş yer kaplayan ten kanserlerinde lenf bezleri de dikkatlice tetkik edilmeli, gelişmiş lenf bezi varsa doğrudan veya ultrasonografi altında ince iğne biyopsisi yapılmalıdır. Bazı özel vaziyetlerde, ileri radyolojik testler yapılmasına gerek duyulabilir.
Rehabilitasyon Planlaması
Tedavide emel, tekerrür ortaya çıkmayacak biçimde kanserli dokunun tümüyle çıkarılması veya tümüyle imha edilmesidir. Bu harekât hastada az iz vazgeçmeli ve işlev kaybına neden olmamalıdır. Rehabilitasyon biçimi her hasta için ayrı ayrı tasarlanmalıdır. Ten kanserlerinin çoğunun güneş ışınına fazla maruz kalan surat bölgesinde görüldüğü göz önüne alınırsa, rehabilitasyonun tasarlanmasının ehemmiyeti de kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Hastanın yaşı, teninin iz vazgeçme özelliği, genel vaziyeti ve evvelki hastalıkları yanında kanserin meskeni, büyüklüğü ve lenf bezlerine dağılma olup olmaması da rehabilitasyon tercihini etkiler.
Cerrahi rehabilitasyon
Ten kanserlerinin çoğu yerel anestezi ile yapılabilen kısa operasyonlarla rehabilitasyon edilebilirler. Biyopsi emeli ile yapılan operasyon azıcık geniş yakalanarak şayet bu harekât ciddi bir nedbe vazgeçmeyecekse tanı ve rehabilitasyon operasyonu aynı anda asıllaştırılabilir. Yüzde özellikle göz kapağı, kulak ve burun gibi bölgelerde geniş biyopsi yapma imkânı yoktur. Patolojik tahlilde kanserin tümüyle çıkarılmadığı veya kanser hücrelerinin yara kenarlarına çok yakın olduğu rapor edilirse, ikinci bir operasyonla bölgenin daha geniş çıkarılması gerekebilir.
Estetik ve fonksiyonel açıdan tehlike taşıyan bu bölgelerde, evvel yalnızca tanı emelli harekât, ardından rehabilitasyon tasarlanmalıdır. Bulunduğu yere bağlı olmak kaydıyla minik ten kanserlerinin çoğunda yara dudakları karşı karşıya getirilerek, yara primer kapatılabilir.
Bunun muhtemel olamadığı vaziyetlerde, yaranın yakınından hazırlanan ten flepleri veya kanser yüzde ise, tercihen kulak arttan alınan bütün kalınlıkta ten grefti yarayı kapatmak için kullanılır. Bazı hallerde, kansere uzak bölgeden hazırlanan flepler ile onarım gerekebilir. Uygun meskendeki ten kanserlerinin cerrahi olarak çıkarılmasından sonra, ince ten greftleri onarım için yeterli olabilir. Ten kanserlerinin cerrahi rehabilitasyonunda plastik cerrahi açısından çok farklı alternatifler mevcuttur, ehemmiyetli olan doğru cerrahinin planlanmasıdır.
Radyoterapi ışın-şua rehabilitasyonu
Ten kanserlerinin çoğu ışın rehabilitasyonuna duyarlıdır. Yüksek enerjili ışınlar kanser hücrelerinin çoğalmarını maniler ve bu hücrelerin vefatına neden olurlar. Radyoterapi günde birkaç dakika süren, urun ve hastanın genel vaziyetine bağlı olarak toplam 2-5 haftayı içeren bir rehabilitasyon yöntemidir. Rehabilitasyonun cerrahiye göre daha uzun sürmesi bir dezavantaj olmasına rağmen anestezi ve diğer cerrahi yan tesirlerin olmaması bir avantaj olarak karşımıza çıkmaktadır. Radyoterapi ile minik ten urlarında hastalığın hakimiyeti ve rehabilitasyon bahtı cerrahi ile denktir. İyi nitelikte yapılmış radyoterapinin estetik neticeleri de surat güldürücüdür.
Rehabilitasyonun yan tesirleri açısından bazı hastalarda rehabilitasyon sırasında rehabilitasyon alanında kızarıklık, sulanma ve tende renk farklılıkları görülebilir ve bu yan tesirlerin büyük bir çoğunluğu rehabilitasyon bitiminden birkaç hafta sonra iyileşir. Geç yarıyılda ise seyrek rehabilitasyon bölgesindeki tenin renginde ve yapısında kuruluk, incelme, ten üzerinde ince kan damarlarının oluşması gibi farklılıklar yaratabilir.
Daha evvelden radyoterapi yapılmış bölgede kanser yine büyürse cerrahi rehabilitasyonunda bazı eforluklar doğabilirse de günümüz plastik cerrahi operasyon teknikleri ile bu bir mesele oluşturmamaktadır.
Radyoterapi hastanın muayenehane vaziyetine, seçimine ve beklenen estetik neticelere göre değişik emellerle kullanılabilir ;
Biyopsi ile tamamı çıkarıltılmış ten kanserinin patoloji raporunda cerrahi hudutlarda ur hücresi saptanmış ve hasta tekerrür operasyon olmak istemiyorsa veya yapılacak cerrahi teşebbüsün estetik neticelerinin iyi olmayacağı düşünülüyorsa radikal radyoterapi kür sağlamaya müteveccih uygulanır.
Yalnızca tanı emeli ile biyopsi yapılmışsa ve hasta operasyon istemiyorsa veya yapılacak cerrahi teşebbüsün estetik neticelerinin iyi olmayacağı düşünülüyorsa radikal radyoterapi uygulanır.
Operasyon evveli radyoterapi yapılarak büyük urların küçültülmesi ve operasyona uygun hale getirilmesi emeliyle radyoterapi uygulanabilir ve operasyonda ur çıkarılıp genellikle plastik cerrahi yöntemleri ile kapatılır.
Operasyon hudutlarını geçmiş hastalarda radikal veya palyatif kür sağlamaya müteveccih olmayan ve hastanın yakınmalarının giderilmesine müteveccih radyoterapi uygulanabilir.
Radyoterapinin özel bir biçimi olan brakiterapi -interstisyel radyoterapi-doku içine radyoaktif tellerin yerleştirilmesi ve yeterli rehabilitasyon yapıldıktan sonra bu tellerin çıkarılması ile dudak kanseri gibi bazı özel lokalizasyonlarda iyi fonksiyonel ve estetik neticeler alınmaktadır.
Küretaj kazıma ve elektrikle kurutma
Tende kanserli bölge kaşık biçimindeki bir küretle kazınır, özel bir makineden sağlanan elektrik akımı ile kanama durdurulur ve kanser hücreleri öldürülür. Sonunda düz,beyaz bir iz kalır. Bu harekât ten kanserlerine alışık bir ten hastalıkları uzmanı tarafından yapılmalıdır. Sık müracaat etilen bir rehabilitasyon yöntemi değildir.
Dondurma yöntemi ile rehabilitasyon cryosurgery
Minik ten kanserlerinin rehabilitasyonunda fazla soğuk kullanılabilir.Sıvı nitrojen ur üzerine uygulanır,anormal hücreler ölür.Buzların çözülmesinden sonra ölü dokular bedenden ufalar. Harekâtın ikinci defa uygulanması gerekebilir. Bu harekât genellikle acıtmaz,uygulanan bölgede ağrı ve şişlik olabilir.İyileşme sonrası beyaz bir iz kalabilir. Netlikle bu mevzuda uzman bir hekim tarafından uygulanması gereken bir tedavidir.
Yerel kemoterapi
Krem ya da losyon biçimindeki antikanser ilaçlar aktinik keratozda olduğu gibi yüzeyel ten kanserlerinde de yerel olarak kullanılabilir. Fluorouracil 5-FU birkaç hafta süresince her gün lezyon üzerine uygulanır. Uygulama sırasında yoğun inflamasyon görülür, zamanla geçer, genellikle iz kalmaz.
