Neden: Flavivirüs türüne ati bir arbovirüs olan, Sarı Humma virüsü.
Bulaşma Yolu: Sarı humma; kentsel ve bazı kırsal alanlardaki enfekte edici Aedes Aegypti sineklerinin, ya da Güney Amerika daki ormanlardaki öteki sineklerin ısırıklarıyla bulaşır. Sinekler gündüzleri ısırmaktadır. Bulaşma vakayı 2500 metreye kadar olan mesken birimlerini kollanabilir. Sarı humma insanları ve maymunları enfekte etmektedir.
Barbar hayatın karar sürdüğü yerler ve ormanlık bölgelerde, maymunlar enfeksiyonun başlıca ambarıdır ve enfeksiyonun maymundan maymuna bulaşması sinekler aracılığıyla olur. Enfekte edici sinekler, ormanlık alana giren insanları ısırabilir ve genellikle yerel olaylara ve minik salgınlara neden olur.
Kentsel bölgelerdeki bulaşmada maymunların rolü yoktur, enfeksiyon sinekler taşıtıyla insanlar arasında dağılır. Yoğun kitlelerin yaşadığı yerlerde enfeksiyonun vuku bulması, büyük sarı humma salgınlarına sebebiyet verebilir.
Afrika daki nemli savana bölgelerinde ara bir bulaşma modeli yaygındır. Sinekler hem insanları hem de maymunları enfekte eder ve böylece yerel salgınlara neden olurlar.
Hastalığın Bulguları Nelerdir? Bazı enfeksiyonlar bulgu vermese de, bir hayli enfeksiyon iki aşama halinde hastalığa neden olur. Başlangıçta; ateş, adale sızısı, baş sızısı, titreme, iştahsızlık, mide bulantısı ve/veya kusma ve sıklıkla kalp atışında yavaşlama görülür. Hastaların takribî %15 i birkaç gün içinde ikinci aşamaya girerler: Yine ateş çıkması, sarılık büyümesi, karın sızısı, kusma ve kanama bulguları. Bu hastaların yarısı ilk bulguların başlamasından 10-14 gün sonra ölürler.
Nerelerde Görülür?
Sarı humma virüsü, Afrika nın bazı tropikal bölgelerinde ve Amerika nın orta ve güney kısımlarında yerel olarak yaygınlık gösterir. 1980 lerin başından beri salgınların rakamı çoğalmaktadır. Vektörün ve uygun primat konakların mevcut gidişatta olmasından dolayı öteki ülkeler de sarı humma tehlikesini taşımaktadırlar henüz hiçbir sarı humma olayının tespit edilmediği Asya da dahil.
Yolcular için Tehlikeyi: Sarı hummanın yaygınlık gösterdiği yerlere seyahat eden bireyler tehlike altındadırlar. Ormanlık bölgelere ve barbar civarlara giren bireyler için tehlike çok daha fazladır. Enfeksiyona maruz kalma tehlikeyi, sinek ısırmalarına karşı ihtiyat alınarak Gözetici giysiler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar eksiltilebilir Sarı hummayı taşıyan sineklerin daha çok gündüzleri ısırdığı unutulmamalıdır
Hastalıktan Korunma: Aşı olma. Bazı ülkelerde, o ülkeye gelen kimseler için sarı humma aşısı olma koşuldur
Aşı
Hastalık, bağışık olmayan erişkinlerde vefatla neticelenebilir ancak sarı humma aşısı yüksek oranda tesirlidir takribî %100. Sarı hummanın bulaşma tehlikesinin olduğu bölgeler veya ülkelere giden her yolcunun aşı olması nasihat edilmektedir. Ülke içindeki seyahatler için; kentlerden, sarı humma hadiselerinin sık görüldüğü alanlara Amerika nın güneyi ve Afrika yapılan yolculuklar için aşı olunması önerilmektedir haritaya bakınız. Bu gidişat, bu ülkelerde hastalığın resmi olarak rapor edilmediği hallerde de geçerlidir.
Anekdot: Yolcuların şahsi koruma emelli olarak aşı olması gerekli bir ihtiyaç değildir.
Sarı Humma Aşısı Kimlere Yapılır?
Olayların sık görüldüğü bölgelere giden tüm yolculara yapılır. 9 ayını doldurmamış bebekler için kullanılmaz, hamilelikte de kısıtlamalar vardır.
Aşının cinsi : Canlı viral aşı 10 senede 1 yapılır.
Aşı Uygulanmayanlar : Yumurta alerjisi; ilaç, hastalık ya da semptomatik HIV enfeksiyonundan dolayı bağışıklık baskılanması; evvelki bir doza karşı fazla duyarlılık; hamilelik
Gitmeden Evvel : Beynelmilel aşılama sertifikası, aşılandıktan 10 gün sonra geçerlilik kazanır,
GEREKLİ AŞILANMA
Sarı hummaya karşı gerekli aşılanma, duyarlı ülkelere yurt dışından sarı humma virüsünün gelmesini önlemek için yerine getirilmektedir. Bu ülkeler sarı hummanın görülmediği ancak taşıyıcı sineklerin ve insan olmayan konakların bulunduğu ülkelerdir. Virüsün enfekte bir yolcu taşıtıyla ülkeye ithal edilmesi, enfeksiyonun potansiyel olarak sinekler ve primatlara maymunlar vb. yerleşmesine neden olabilecek, bu da yerel cemiyette bir enfeksiyon tehlikeyi oluşması neticesini doğuracaktır. Böyle hadiselerde, sarı humma bulaşma tehlikesinin bulunduğu ülkelerden gelen tüm yolcular için -havaalanından transit geçiş yapmışlar da dahil, aşılama bir giriş şartıdır.
Şayet sarı humma aşılaması tıbbi sebeplerden dolayı bir kontrendikasyon ise bundan muaf yakalanabilmek için bir sağlık sertifikası istenir.
Uluslar arası sarı humma aşılama sertifikası, aşı olunduktan 10 gün sonra geçerlilik kazanır ve 10 sene süresince geçerli sayılır.
Yolcuların, aşılama sertifikası istenmemesi gidişatını, o ülkede sarı hummaya maruz kalma tehlikeyi olmadığı biçiminde açıklanamayacağını unutmamaları gerekir.
SARI HUMMA HASTALIĞI OLAN VE ÜLKEYE GİRİŞTE TÜM YOLCULARDAN ON GÜN EVVEL SARI HUMMA AŞISI İLE AŞILANDIĞINI GÖSTEREN BEYNELMİLEL AŞI SERTİFİKASI İSTEYEN ÜLKELER:
Angola, Benin, Birleşik Tanzanya Cumhuriyeti, Bolivya, Brezilya, Burkina Faso, Burundi, Çad, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Ekvator, Ekvator Ginesi, Etiyopya, Fildişi Sahili, Fransız Ginesi, Gabon, Gambiya, Gana, Gine, Gine-Bissau, Guyana, Kamerun, Kenya, Kolombiya, Kongo, Liberya, Mali, Moritanya, Nijer, Nijerya, Orta Afrika Cumhuriyeti, Panama, Peru, Ruanda, Sao Tome ve Principe, Senegal, Sierra Leone, Somali, Sudan, Suriname, Togo, Trinidad ve Tobago, Uganda, Venezuela.
YOL GÜZERGAHINDA SARI HUMMA HASTALIĞININ BULUNDUĞU ÜLKE VARSA SARI HUMMA AŞISI İLE AŞILANDIĞINI GÖSTEREN BEYNELMİLEL AŞI SERTİFİKASI İSTEYEN ÜLKELER:
Afganistan, Amerikan Samoası, Anguilla, Antigua and Barbuda, Arnavutluk, Avustralya, Bahamalar, Bangladeş, Barbados, Belize, Bhutan, Botswana, Brunei Darussalam, Cezayir, Cibuti, Çin, Dominik, El Salvador, Endonezya, Eritre, Fiji, Filipinler, Fransız Polinezyası, Grenada, Guadeloupe, Guatemala, Güney Afrika, Haiti, Hindistan, Hollanda Antilleri, Honduras, Irak, Jamaika, Kamboçya, Kazakistan, Kiribati, Lao Demokratik Ulus Cumhuriyeti, Lesotho, Libya, Lübnan, Malawi, Maldiv Adaları, Malezya, Malta, Mauritius, Mısır, Montserrat, Mozambik, Myanmar, Namibya, Nauru, Nepal, Nikaragua, Niue, Pakistan, Palau, Papua Yeni Gine, Paraguay, Pitkarin Adası, Portekiz, Reunion, Saint Helena, Saint Kitts ve Nevis, Saint Lucia, Samoa, Sen Vincent ve Grenadinler, Seysel Adaları, Singapur, Solomon Adaları, Sri Lanka, Suriye Arap Cumhuriyeti, Suudi Arabistan, Svaziland, Tayland, Tonga, Tunus, Umman, Ürdün, Viet Şöhret, Yemen, Yeni Kaledonya, Zimbabve.
Kaynak: Sınır ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü
