ETKEN:
Hastalığın faktörü Bacillus anthracis adlı, hareketsiz, çomak biçiminde, havalı ve havasız civarda üreyebilen, havalı civarda ve 20-30 OC de üreyince ısıya dayanıklı sporlar oluşturan bir bakteridir. 12-44 OC de özellikle 37 OC de üreyebilirler. Dayanıklı sporları su ve akışkanlarda senelerce yaşayabilir.
BULAŞMA YOLLARI:
Şarbon basilleri insan bedenine tenden temas yoluyla veya solunum ve sindirim yoluyla bulaşırlar. İnsandan insana bulaşma enderdir. En sık görülen biçimi ten şarbonudur. Ten şarbonu bulaşık saç, tüy ve yünlere temas yoluyla bulaşabilir. Solunum ve sindirim yoluyla bulaşmaya daha az tesadüfülür. Sindirim yolu ile bulaşma sporlar taşıtıyla olur. Ot yiyen hayvan cinsleri ve bunlardan elde edilen mahsuller bulaşmaya neden olabilir. Mikrop sporları su, yağmur ve rüzgarlarla çok uzaklara yayılabilir.
KULUÇKA SÜRESİ:
1-7 gündür. 10 güne kadar uzayabilir.
HASTALIK BULGULARI:
Ten şarbonunda daha çok bedenin üryan yerlerinde oluşan etrafı kızarık kabartılar, sonradan içi sarı veya kanlı akışkan ile dolu kara apselere dönüşür. Sızıntı ve siyah kabuklar oluşur.
Hafif hadiselerde ateş olmayabilir. Ağır hadiselerde bitkinlik, baş ve eklem sızıları, orta dereceli ateş, hatta kusma ve kanlı ishal görülebilir. Çok ağır hadiselerde hastalığın birinci haftası sonunda veya ikinci hafta başında hasta ölebilir.
Akciğer şarbonunda yüksek ateş, soluk darlığı ve morarma, halsizlik, öksürük, kanlı ve pis kokulu balgam, boyun ve göğüs teni altında ödemler ve kollaps görülür. Bir veya birkaç gün içinde vefatlar olabilir.
Sindirim sistemi şarbonunda şiddetli ve bazen kanlı kusmalar, karın sızıları, kabarıklık ve kanlı ishal görülür. 2-3 gün içerisinde barsak delinmesiyle şekillenen peritonit veya kollaps neticeyi hasta kaybedilebilir.
Rehabilitasyon edilen hadiselerde vefat %1 seviyesindedir. Buna karşılık rehabilitasyon edilmeyen hadiselerde vefat çok yüksek oranlardadır.
TANI USULLERİ:
Hastalık için temel tanı muayenehane seyir ile konur. Laboratuvarlarda mikroorganizmanın izole edilmesi tanıyı netleştirir. PCR usulü ile mikroorganizmanın genetik materyali tespit etilerek süratli tanı konulabilir.
REHABİLİTASYON
Penisilin, tetrasiklin, kloramfenikol, eritromisin ve sulfonamidler rehabilitasyonda kullanılabilecek ilaçlardır. Azami zafer penisilinlerle elde edilmektedir.
KORUNMA:
Bulaşmayı önleyecek temkinler alınmalıdır. Solunum maskeleri kullanılması, riske maruz insanların aşılanması faydalıdır. Bulaşık yerlerin ve malzemelerin uzun ve tesirli dezenfeksiyonu zorunludur. Bulaşan yerlerin ve malzemelerin uzun ve tesirli dezenfeksiyonu zorunludur. Bulaşan yerler sabunlu krezol, kireç kaymaklı su veya kostik soda ile nemlendirilip bu biçimde 1-2 saat vazgeçilmelidir. Kaynama sırasında sporlar 10 dakika dayanabilmektedir.
ŞARBON SABOTAJI NASIL OLABİLİR?
· Uçaklardan aerosol stilinde püskürtme ile,
· Özellikle bakterinin sporları sulara bulaştırılarak,
· Enfekte edilmiş hayvanlar ve bunların mahsulleri ile,
· Mikroorganizma sporları bulaştırılmış cisimlerle,
· Havalandırma sistemleri ile.
KUŞKULU KOLİ VE POSTALAR İÇİN İPUÇLARI:
· El yazısı ile veya anlaşılmaz biçimde yazılmış adresler,
· İade adresi bulunmazyan zarflar,
· Hakikatçi olmayan iade adresleri,
· Ağırlık-büyüklük arasında orantısızlık
· Yağlı damga, renk bozuklukları veya makûs koku,
· Alüminyum folyo veya hışırtı sesi
· Nereden geldiği belirli olmayan veya iade adresi ile meblağsız damgalar
ŞARBON KUŞKULU BİR KUTUYLA KARŞILAŞINCA YAPILMASI GEREKENLER:
· Kuşkulu kutuyu sallamayın veya boşaltmayın,
· Kutuyu plastik bir ambalaj veya eşi bir koliye koyun,
· Bu koliye temas etmemeye gayret edin ve etrafınızdakileri bu hususta uyarın,
· Paketi düşmeyecek, yıkılmayacak bir yere koyun, odayı boşaltın, güvenliğe haber verin,
· Ellerinizi bol sabunlu su ile yıkayın,
· Kutuyu değenlerin bir listesini çıkartın, bu listeyi güvenliğe ve hadiseyi değerlendirecek sağlık takımına verin.
ŞARBON KUŞKULU TOZLA KARŞILAŞINCA YAPILMASI GEREKENLER
· Tozu arınmak için uğraşmayın. Üstünüzü silkelemeyin. Tozun havalanmasına mani olun,
· Çalışan klima, havalandırma ve vantilatörleri durdurun,
· Kutuyu plastik bir ambalaj veya eşi bir koliye koyun,
· Bu koliye temas etmemeye gayret edin ve etrafınızdakileri bu hususta uyarın,
· Paketi düşmeyecek, yıkılmayacak bir yere koyun, odayı boşaltın, güvenliğe haber verin,
· Ellerinizi bol sabunlu su ile yıkayın,
· Kıyafetlerinizi bir an evvel üzerinizden çıkartın ve plastik bir torbaya koyun,
· Bol su ve sabunla duş alın,
· Kutuyu değenlerin bir listesini çıkartın, bu listeyi güvenliğe ve hadiseyi değerlendirecek sağlık takımına verin.
HAVALANDIRMA İLE BALTALAMA KUŞKUSUNDA YAPILMASI GEREKENLER:
· Havalandırma sistemlerini kapatın
· Odayı süratle terk edin, kapıyı kapayın ve insanların girmesini yasaklayacak ihtarları koyun,
· Güvenliğe haber verin, merkezi sistem havalandırmalar için hakimiyet merkezini haberdar edin,
· Baltalamaya maruz kalmış olabileceklerin bir adlarını tanımlamaya çalışın, bu listeyi güvenliğe ve hadiseyi değerlendirecek sağlık takımına verin.
KAYNAK: http://www.tsk.mil.tr
