Mesir Macunu

Mesir macununun genel özellikleri, güzel lezzeti ve kokusudur. Vucuda kuvvet, kalbe rahatlık verir, dimağı kuvvetlendirir, dikkati arttirir, asabı yatıştırır, soluk darlığı, başdönmesi, sırt, belağrısı, siyatik, romatizmaya iyi kazanç, kanı pakler, göğsü yumuşatır, idrar güçlüğünü giderir, iştah açar.

Genel ulus kitleleri arasında rağbet kazanan Mesir Macununun ulusun inanışlarına göre şu bereketleri olduğu söylenir: Macundan yiyen kimseyi bir sene süresince zehirli hayvanların sokmayacağına inanılır. Nevruz günü en ağır hastalar dahi yese iyi olurlar. Macunu yiyen gelinlik çağındaki kızların, o sene içinde evleneceklerine inanılır. Çocuğu olmayanların, bu macundan yedikleri taktirde çocukları olacaklarına inanılır. Çocuk hastalıklarına da yararlı olduğu söylenir.

Mesir kelimeyi, seyir edilecek, dolaşılacak yer, gezinti yeri anlamına gelmekle beraber adını verdiği macundan dolayı apayrı bir anlam taşımaktadır.

Mesir Macunun Mucidinin 15. Asrın ikinci yarısında Denizli’nin Buldan İlçesine bağlı Sarı Mahmutlu köyünde doğduğu kabul edilen, soyu Haydar oğlu Kılıç Bey oğlu Mustafa’ya sabreden “Merkez Efendi” olduğu görülmektedir.

Merkez Efendi, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Yavuz Sultan Selim’in eşi Hafza Sultan’ın eşinin hatırasına yaptırdığı cami ve külliyesinin başına atama edilir. Merkez Efendi burada bir de DARÜŞŞİFA yaptırılmasını ister.

DARÜŞŞİFA’nın inşaasından kısa bir müddet sonra, Hafza Sultan hasta olur. Bu hastalığı Muslihiddin Merkez Efendi tarafından “Mesir” ile rehabilitasyon edilir. İsmini İbn-i Sina’nın mesr-o sitos ismiyle meşhur panzehirinden alan baharatlardan üretim edilen bu karışım vasıtasıy Hafza Sultan şifa bulmuştur.

Her yıl DARÜŞŞİFA’daki yoksul hastalar için Mesir hazırlanması, macunun “Nevruz-ı Sultani”de yapılması, Mesirin hekimbaşı gözaltısında pişirilmesi, artan macunun şehirdeki fakirlere dağıtılması biçimindeki koşullarla, tahminen 1540 senesinden itibaren millete Mesir Macunu dağıtılmaya başlamasıyla Mesir Şenlikleri de ortaya çıkmıştır. 21-22 Mart Nevruz-ı Sultani gününde saçılan macundan alabilmek için etraftan insanlar şehre akın etmişler ve Manisa’da sanki bir panayır oluşmuştur.

Mesir mâcunu, 41 çeşit şifâlı nebât ve baharat karışımından yapılır. Bunların adları ve özellikleri şöyledir:

Anason: İştah açıcı ve karminatif olarak kullanılır.

Çivit: Ulus arasında kabakulak ve pnömorinde kullanılır. Çöpçün: Basur ve egzamada kullanılır.

Çörekotu: Gaz söktürücü.

Dar-ı fülfül: Öksürük kesici ve vücudu ısıtıcı olarak kullanılır.

Hardal tohumu: İştah açıcı ve mîdeyi yatıştırıcı olarak kullanılır.

Havlıcan: Öksürük kesici ve ağız kokusunu gidericidir.

Hıyarşenbe: Müshil olarak kullanılmaktadır.

Hindistancevizi ve beşbase: Kaynatılmış suyu mîde sızılarına iyi kazanç.

Hindistançiçeği: Hazım kolaylaştırıcıdır.

Kakule: Lezzet verici, iştah açıcı.

Kalbarda: Mîde sızılarına iyi kazanç.

Karabiber: Öksürük kesici, uyarıcı ve baharat olarak kullanılmaktadır.

Karanfil: Ağız kokusunu giderici, diş çürüklerinde ve diş sızılarında kullanılır.

Kebabiye: İdrar ve solunum yolları antiseptiği olarak kullanılır.

Kimyon: İştah açıcı, gaz söktürücü ve terletici olarak kullanılır.

Kırım tartar: Kaşıntılı ten hastalıklarında kullanılır.

Kişniş: Gaz söktürücü ve iştah açıcıdır.

Limon tuzu: Mâcunun fazla tatlı tesirini rahatlatmak için kullanılır.

Ma-i nefis: Kalıcı tatlılık sağlar.

Meyan balı: Öksürük kesici, idrar çoğaldırıcı olarak kullanılır.

Portakal kabuğu: Mîdeyi uyarıcı, koku verici olarak kullanılır.

Revan kökü: Laksatif ve basur tedâvisinde kullanılır.

Safran: Çarpıntı giderici ve rahatlık verici.

Sakız: Mîdeyi gevşetici ve soluk darlığında öksürük gidericidir.

Sarı halile: İştah kesici olarak kullanılır.

Sinameki: Müshil olarak kullanılır.

Şamlı ve şaşlı: Kadın hastalıklarına iyi kazanç.

Şeker: Mâcunun kıvamını veren ve tatlandıran ana maddedir.

Resene: Mîde gevşetici ve gaz söktürücü.

Tarçın: Kabızlığı ve karın sızılarını giderir.

Tarçın çiçeği: Koku özelliği için kullanılır.

Teke mersini: Mâcun terkibinin daha farklı kokması için kullanılır.

Tiryak: İlk çağlardan beri her tasaya devâ olarak kullanılan muhtelif maddelerden alana gelmiş bir terkiptir.

Ud-ül-kahar: Diş sızısı ve diş nezlesine karşı kullanılır.

Vanilya: Uyarıcı, olarak bilinir.

Yeni bahar: Kuvvet verici olarak mâcunlara konulur.

Zencefil: Soluk darlığı, soğuk algınlığı ve astıma karşı kullanılır.

Zerde çöp: Kuvvet verici ve mîdeyi koruyucudur.

Zulumba: Mîde rahatsızlıklarında ve basurda kullanılır.