Kemikler, onlara uygulanan bir güç veya travmaya sabredemediğinde kırılırlar. Kırılmalara ilk dayanak ve müdahalenin doğru yapılması rehabilitasyon zaferinin ve süratli iyileşmenin ilk adımıdır. Uygun biçimde müdahale edilmediğinde bedende kalıcı zarar vazgeçen kemik kırıkları ile alakalı doğru öğrenilen yanlışlar ise iyileşme sürecini negatif etkiliyor. Memorial Sağlık Kurumu Ortopedi ve Travmatoloji Kısım Uzmanlarının, kemik kırıkları ve rehabilitasyonu ile alakalı verdiği bilgileri sizler için derledik.
Kan dolaşımı ehemmiyetli
Kemik, insan bedeninden kendini onarabilen ender uzuvlar arasındadır. Kemikteki kırıkların iyileşmesi bir hayli etkene bağlıdır. Sihrime, antioksidanlar, kemiği deviren ve tekerrür yapan hücreler, hormonlar, aminoasitler ve rakamsız gıda maddeleri ile yeterli kan dolaşımı kemiğin iyileşmesinde ehemmiyetli role sahiptir. Kemiklerde kırık oluştuğu an onarım süreci başlar. Kırık kemiklerin iyileşmesi üç aşamaya böler. Yangı başka bir deyişle inflamasyon düzeyi ilk aşamadır ve kemiğin kırılması ile başlar, birkaç gün devam eder.
Oluşan morluklar iyileşme bulgusudur
Kırık etrafında kemik ve etraf dokulardaki damarlarından sızan kan ile bir pıhtı oluşur ve cilt üzerinde morluk ortaya çıkar. Ulus arasında kangren olma bulgusu olarak öğrenilen morluk, hakikatinde iyileşmenin bir göstergesidir. Kırığı tamir edecek olan hücrelerin, kırık bölgesine bir araya gelmesi sebebiyle morluk oluşur. Bu süreçte hücreler arası irtibatı sağlayan sinyal molekülleri salınmaya başlar ve civarda kemik üreten ve kıkırdak üreten hücreleri ortaya çıkar. Takip eden birkaç hafta süresince hücreler kemik dokuyu üretmekle meşgulken kemik hücreleri de bölgedeki kemik atıklarını pakler.
Kemiğin kendini onarması aylar sürer
İkinci düzey tamir düzeyidir ve kırık yaradılışından takribî 2 hafta sonra başlar. Bu safhada hücrelerin ürettikleri proteinler, üzerlerine kalsiyum minerali çökmesi ile sertleşmeye başlar ve ‘yumuşak kallus’ denilen kırığı statiklemekle misyonlu yapı ortaya çıkar. Yeni oluşan yumuşak kallus dokusu 6-12 hafta aralığında sertleşerek, yük taşıyabilir gidişata gelen sert kallusa dönüşür. Hekimlerin, ‘kemiğiniz iyileşmiş’ söylemi hakikatinde ‘sert kallus’ oluştuğu anlamına kazanç. Üçüncü düzey ise kemiğin daha önceki haline dönüşmesi için gereken yine yapılanma düzeyidir ve aylarca devam eder.
Sigara kırık iyileşmesini güçleştiriyor
Bu suali dinlemeyen ortopedi hekimi yoktur. ‘Kelle-paça çorbası gerçekten kırık iyileşmesine yararlı bir yiyecek mıdır?’ sualinden evvel, ‘kırıkların iyileşme sürecinde, bedenimize nasıl takviye oluruz?’ sualinin cevabı bulunmalıdır. Hakikatinde beden iyileşme işlevini zati yapmaktadır. Sigara, diyabet hastalığındaki yüksek kan şekeri, hormonal bozukluklar, damar problemleri, steroidler ya da bağışıklık sistemini bozan öbür ilaçlar ve kırık bölgesinde görülebilecek irinler kırık iyileşmesinin negatif etkilemektedir. Bu süreçte sigara kesinlikle vazgeçilmeli, öbür tıbbi vaziyetler mevzusunda hekime danışılmalıdır.
Paça çorbası kemiğe iyi kazanç
Kırıkların geç iyileşmesinde bir öbür etken ise beceriksiz beslenmedir. Kırıkların iyileşmesi yüksek enerji gerektiren bir operasyondur. Sıhhatli bir erişkinde günlük enerji lüzumu 2500 kalori etrafındayken, birden fazla kırığı olan ve yataktan kalkamayan bir yetişkin için bu lüzum 6000 kaloriye kadar çıkmaktadır. Ayrıca onarım süreci olan kırıkların iyileşmesi için kemik dokunun ehemmiyetli bir kısmını oluşturan kollajen isimli proteine bedenin lüzumu vardır. Günlük protein alımını yalnızca 10-20 gram çoğaldırmanın dahi kırık iyileşmesini süratlendirdiğine dair çalışmalar bulunmaktadır. Kelle-paça çorbasının içinde de, kemik yapısında bulunan kollajen proteini ve kalsiyum bol ölçüde bulunmaktadır.
Süt mahsulleri sürece takviye
Kırık, birliktesi özgür oksijen radikalleri de sarihe çıkardığından E vitamini gibi anti-oksidanlar, hem antioksidan hem de kollajen imali için lüzumlu C vitamini ve kalsiyum emilimini çoğaldıran D vitamini bu süreçte yararlı olacaktır. Yeniden kemik dokusunun en ehemmiyetli minerali olan kalsiyumu kapsayan yoğurt, süt, peynir gibi yiyeceklerde sürece takviye olacak gıdalardır. Yapılan çalışmalarda; balık yağı, havuç ve domateste bulunan likopen, maydanoz, yabanmersini, siyah çay, kakao ve yerfıstığında bulunan flavonoidlerin harcanmasının kırıkların iyileşmesinde ehemmiyetli role sahip olduğu tespit edilmiştir.
