Risk kaynakları
– Kapalı civarda alana gelen yanmalar sarih ocaklar, bacası sürüklemeyen soba – şofbenler, bacasız gaz sobaları gibi.
– Isıtma emeliyle kullanılan her cins soba ve ocakta havagazlı, linyitli, kok kömürlü v.b. yanma sırasında oluşur.
– Karbon monoksit, havagazı ve jeneratör gazlarının bileşiminde bulunur. Ayrıca kokhane gazlarında, yangın ve patlamalarda çıkan dumanlarda vardır.
– Motorların ekzos gazlarında vardır benzinli motorlarda çok, di esel motorlarında daha az.. Özellikle kapalı garaj, park binaları, feribotlar, motor onarım ve bakım işlikleri bu bakımdan risklidir. Ayrıca:
– Yanlış yapılmış ve defektli her cins ısıtma sistemleri,
– Sarih ocaklar,
– Karbon monoksitli gazların imali, dağılımı, kullanımı,
– Tünel, maden ocağı gibi yerlerdeki yangın ve patlamalar,
– Kimya sanayisinde karbon monoksit kullanılan harekâtlar, başlıca risk kaynaklarıdır.
Tesir Şekli
Karbon monoksidin zehirli tesiri hemoglobine Hb kanda oksijen taşıyan alyuvarların kırmızı kan hücrelerinin içeriğinde bulunan bir madde oksijene göre çok daha fazla bağlanmasından kaynaklanır. Ortaya çıkan karboksihemoglobin CO-Hb hipoksemiye neden olur. Bu birleşme geri mutasyonludur, başka bir deyişle ayrılabilir.
Karbon monoksidin hemoglobine olan bağlanma kapasitesi, oksijeninkinden vasati 300 defa daha güçlüdür. CO-Hb bileşiminin tüm beden genelindeki vaziyeti zehirlenmenin derecesini belirler. Bu da şu faktörlere bağlıdır:
– Soluk alma havasındaki CO konsantrasyonu,
– Solunum dakika hacmi, tesir süresi,
– Hemoglobin miktarı.
Zehirlenme Akut
Hemoglobinin % 20si CO-Hbe dönüştükten sonra belirtiler giderek şiddetlenir:
– başağrısı
– baş dönmesi
– bulantı, kusma,
– taşikardi ve kan basıncı yükselmesi,
– bazen pektanjinöz yakınmalar,
– kulak çınlaması,
– dalgınlık,
– genel bitkinlik,
– apati,
– bazen adale kranpları,
– cildde kiraz kırmızısı renk,
– bilinç kaybı % 50 CO-Hb yaradılışında,
– Vefat % 60-70 CO-Hb yaradılışında
Kronik Sağlık Bozukluğu
Düşük ölçülerde uzun zaman maruziyete bağlı hasarları öncelikle merkezi asap sistemi ve kalpte ortaya çıkar.Dar anlamda kronik karbon monoksit zehirlenmesi tartışmalıdır. Ne var ki, tekrarlanan, az ölçüde, ancak uzun süreli maruziyetlerde, psikolojik ve asapsal bozukluklar ortaya çıkmaktadır. Akut zehirlenmelerinin bıraktığı sekeller de bunlara katılabilir.
– Uyku, bellek bozuklukları, parkinsonizm,
– görme ve konuşma bozuklukları,
– kalpte aritmiler, miyokard hasarları.
Özel Laboratuvar Testleri
Kanda karboksihemoglobin klasikte kandaki Hbnin % 1i COHbdir, sigara içenlerde % 10a kadar saptanabilir, tolere edilebilen üst hudut: % 20, eksitus: % 60-70
Solunum dışarı verilen havasında karbon monoksit.
İlk Destek
– kazada yerinden uzaklaştırma, pak havaya çıkarılmalıdır
– yapay solunum,
– gerekirse entubasyon,
– oksijen verilir
– solunum ve dolaşıma dayanakçı ilaçalr verilir,
– hasta sıcak yakalanmalıdır.
Yapay solunum ve gerekirse kalp masajı uzun zaman yapılmalıdır.
Karbon monoksitle ilgili bazı teknik bilgiler:
Yöntemi : CO
Rölatif Molekül ağırlığı : 28,1
Kaynama noktası : -191,5C
Ergime noktası; : -205°C
Yoğunluk 0°C : 1,25 g/It.
Buhar yoğunluğu hava = 1 : 0,97
MAK kıymeti: 50 ppm sm3/m3= : 55 mg/m3
