Dehşet ve korkunun insanı olumsuz etkilediği düşünülse de var olmamızı ve rastgele bir tehlike karşısında hayatta kalmamızı sağlayan doğal bir histir.
Hangimiz bir randevuya yetişmeye çalışırken trafikte sıkışıp kaldığımızda dert duymadık? Yetişmesi gereken bir proje üzerinde çalışırken hiç kaygılandınız mı?
Günlük hayatın içinden olan buna misal örnekleri sıralarsak kesinlikle bir ya da birkaçına yanıtınız evet olacaktır. Pekala bu durumlarda hissettiğiniz telaşın sizi nasıl etkilediğini düşündünüz mü?
Korku alarm sistemi üzeredir; dış dünyayla ahengimizi sağlar, tehlikelere karşı uyarıcı ve harekete geçirici bir özelliği vardır.
Randevuya geç kalmakla ilgili tasa ya da endişe hissetmeseniz randevu saatinden evvel yola çıkar mıydınız? Proje yetişmediği takdirde işvereninizden alacağınız olumsuz reaksiyon sizi kaygılandırmasa yalnızca yetiştirmek için fazla mesai yapar mıydınız?
–Hiç sanmıyorum.
Çocuklarda var olan tasayı incelemeden evvel biz yetişkinler için korkunun azının bizlere fayda sağlayacağını lakin tasanın birçoklarının ise bize ziyan getireceğini söylemeden geçmek istemedim.
Dert ve dehşetin sağlamış olduğu fayda ve ziyan çocuklar için de geçerlidir. İmtihana hazırlanan bir çocuğun başaramama korkusu onu çalışmaya teşvik eder fakat bu korku ağır bir biçimde hissedildiğinde imtihandan evvel ya da imtihan sırasında ellerde titreme, mide bulantısı, baş ağrısı üzere semptomlar çocuğa ziyan verir. Derdin azı fayda birden fazla ziyan diyebilir miyiz?
Çocukluk çağında gelişimsel olarak beklenen dertler vardır; 2 yaş civarındaki çocuğun okul korkusu, 5 yaş çocuğunun harikulâde varlıklardan korkması, 12 yaşındaki gencin bedenindeki değişimlerden korkması üzere.
Hiçbir hissin olağandışı olmadığı üzere tasa ve dehşetin da ‘anormal’ bir durumu yoktur.
Pekala, bir çocuğun dertli olduğunu nasıl anlarız?
Telaşlar, üç biçimde kendini belirli ederler. Birincisi, fikir bazlı olandır; çocuk devamlı felaketleştirilmiş senaryolar düşünür. Örneğin, sevdiklerim hastalanabilir, annem ölürse ne yaparım, konuta hırsız girip bizi kaçırırsa ne yaparım üzere.
İkincisi, ağır hissedilen tasada vücut reaksiyon verir. Okul telaşı olan bir çocuğun her sabah karnının ağrıması, mide bulantısı hissetmesi üzere.
Üçüncüsü, korku davranışlara yansır. İmtihan derdi olan çocuğun okula gitmeyi reddetmesi, okul derdi olan çocuğun meskenden dışarı çıkmak istememesi üzere.
ÇOCUKLARDA EN SIK GÖRÜLEN DERTLER
Ayrılık Tasası: Bakım veren bireyden ayrılmak istememe, ayrıldığında hissedilen telaş durumudur. Ayrılık korkusu 2 yaş civarında başlayabilmektedir.
Özgül Fobi: Rastgele bir nesneye yahut duruma karşı oluşturulan telaş ve ya dehşettir. Son vakitlerde çocukların korktuğu karakteri tahminen sizlerde duymuşsunuzdur; MOMO ☺ Kedi, karanlık, şimşek üzere endişeleri da bu kategoriye koyabiliriz.
Toplumsal Korku: Akranlarıyla ya da yetişkinlerle irtibat kurmakta zorlanma ya da kaçınma durumudur. Ekseriyetle etrafta ‘utangaç’ diye tanımlanırlar. Oburlarının ne düşüneceği onlar için çok değerlidir. İrtibat halindeyken rastgele bir yanlış yapmama korkuları yüksektir. Toplumsal derdi olan çocuklar tıpkı vakitte sınıf içinde konuşma, sunum yapabilme, kalabalık bir ortamda kelam isteme konusunda zorluk yaşarlar.
Genel Telaş: Her alanda telaş duyma eğiliminde olan çocukların felaket senaryoları fazladır. Sordukları sorulardan bunu anlamamız mümkün. ‘’Sen ölürsen bana kim bakar?’’, ‘’Deprem olur ve konutumuz yıkılırsa nerede yaşarız’’, ‘’Ben hastalanırsam bana kim bakar’’ üzere sorular sormaları olasıdır.
Üstte bahsettiğim korkular çocuklarda en sık görülen dertlerdir. Bunlara ek telaşlar mevcuttur. Her çocuğun derdinin müddeti, onunla baş etme yolları, derde neden olan durumları farklıdır.
Çocuklarınızın tasayla baş etmekte zorlandıklarını anladığınız an uzman psikologlardan yardım almanız çocuğunuzun hayat kalitesini arttıracaktır. Unutmadan derdin azı fayda, birçok ziyan diyebiliriz.
