Wısc-r ve wisc-ıv zeka testlerinin ortaya çıkışı ve ortalarındaki farkların incelenmesi

Özet

Çocuğunuzun zekâ seviyesini merak ettiğiniz oldu mu? Ya da çocuğunuzdan hiç beklemediğiniz anda gelen akılcı sorulara şaşırıp sanki üstün zekâlı mı diye kuşku duyduğunuz? Pekala, hiperaktivite bozukluğunun bazen yüksek zekâdan da kaynaklanabileceğini? Bunu nasıl ölçebilirim? Ya da bu ölçülebilir bir bahis mu? Test hangi yaşlar için uygulanabilir? Testi daha evvel yaptırmıştım ancak bir daha ne vakit yaptırabilirim? Tüm sorularınıza bu makale ile yanıt bulabileceksiniz. Wisc-R testi David Wechsler tarafından geliştirilen bir zekâ testidir. 1974 yılında yapılan araştırmalar sonrasında bu ismi almıştır. 40 yıl boyunca güvenilirlik ve geçerlilik olarak en emniyetli test olduğu düşünülüyordu. Lakin bu uzun müddet içinde meydana gelen teknolojik, toplumsal ve kültürel manadaki gelişmeler sonucunda bu yetkinliğini kaybetmiştir. Zira bu gelişmelerle birlikte beşerler ve zekâ ölçütleri de değişmiştir. Değişen ölçütler sonucunda testin uygulandığı çocuklar testte olduğundan üstün olarak çıkmaya başlamıştır. Artan beklentiler ve ebeveyn tavırları çocukları olumsuz manada etkilemiştir. Wisc-IV testi Wisc-R testinin geliştirilerek ve günümüze uygun olarak revize edilmiş halidir. Yaş aralıkları, ölçülen alanlar, test mühleti ve test tekrarı için önerilen müddet üzere birtakım farklılıklara sahiptir. Güncellenen bu test 2003 yılında ortaya çıkmış 2013 yılında Türkiye’ye gelip gerekli çalışmaların akabinde 2016 yılında uygulanmaya başlanmıştır. (TPD, 2020) Eski ve sık sık yanlış ölçümlerin yapıldığı Wisc-R etik pahalara de muhalif olacağı için uygulamadan kaldırılmıştır. Bu çalışmada Wisc-R ve Wics-IV testlerinin gelişimi, Türkiye’de ve yurt dışında geçerlilik ve güvenilirlik açısından yetkinliğini ne vakit, nasıl, hangi çalışmalarla kazandığı ve hangi alanlarda ölçüm yaptıkları incelenmiştir. Bu iki testin ortasındaki farklar üzerinde durulmuştur.

Anahtar Sözler: WİSC-R, WİSC-IV, zeka testi, Farklılıklar, Wechsler, güvenilirlik, bedel

WISC-R ve Wisc-IV Zekâ Testlerinin Ortaya Çıkışı ve Ortalarındaki Farkların İncelenmesi

Zekâyı ölçmeye yönelik fikirler birinci kere 19.yüzyılda ortaya atılmaya başlanmıştır. Başlarda çalışmalar yapılırken insanların birbirinden farklılığı göz arkası edilmiştir. Bu çeşitliliği hesaba katmanın yanılgı olacağı formunda görüşler öne sürülmüştür. Bu kanıyı ortaya atarken gaye, elde edilen sonuçlar kapsamında herkes için genel geçer kurallar elde edilebilmektedir. Bu yönelimle yola çıkan J.Mckeen Catell 1890 yılında ortaya attığı “zihinsel test” kavramı sonucunda çıkardığı birinci testte başarısız olmuştur. Ama bu çalışma öbür test çalışmaları için başka profesyonellere ilham olmuştur.

Wechsler’e ilişkin olan ölçekler, tüm dünyada en yaygın olarak kullanılan kıymetlendirme testleri ortasındadır. Ölçeği geliştirmek için Roman asıllı Amerikan Psikolog David Wechsler çalışmalar yapmıştır. Ordu testi üzere bir uygulama sayesinde testi birçok gence uygulanabilmiştir. Her ne kadar tenkide de maruz kalsa daha âlâ temelli bir formül bulunamadığı için testlerin bu biçimde uygulanması gerektiğini tabir etmiştir. (Oker, 2020)

Wechsler 1949 yılında 6 ila 16 yaş aralığındaki çocuklara uygulanabilecek olan Wisc ismini verdiği zekâ ölçeğini hazırlamıştır. Wisc ölçeği daha sonra tekrar incelenip revize edildikten sonra 1974 yılında Wisc-R ismi ile kullanılmaya devam edilmiştir. Bu testin Türkiye’de uygulanıma girmesi 1984 yılında tamamlanan çalışmalar ile hayata geçirilmiştir. Birinci olarak 1978 yılında yapılan araştırmalarda uyarlama ve normlarının uygunluğunu sağlama sürecinde bu testin Hacettepe Üniversitesi tarafından çevrilen versiyonu kullanılmıştır. Geçerlilik ve güvenilirlik için birinci çalışmalar Ankara’da 403 şahsa uygulanmıştır. Yapılan değerlendirmeler sonucunda sözel alt başlık alanında bulunan testlerin daha ayrıntılı incelenmesi ve kimi değişikliklerin hayata geçirilmesi gerektiği öne sürüldü. Daha sonra yeniden Ankara’da 6 ile 17 yaş ortasında bulunan 680 çocukla tekrar denenmiştir. Son olarak Ankara’ya 11 kentten daha çocukların bulunduğu 1639 deneğe uygulanan test farklı bölümlerdeki çocukları da temsil ettiği onaylanmış oldu. Türkiye’de uygulanan başka zekâ testleri ile karşılaştırıldığında vaktinin en yüksek güvenilirlik ve geçerlilik oranına sahip testler ortasında idi. (Debral, 2016) Lakin ortadan geçen 40 yıl düşünüldüğünde bu kadar uzun mühlet zarfında teknolojik, toplumsal ve kültürel etmenlerin de değişmesi kaçınılmazdır. Bu değişimler sonucunda de 21.yüzyıldaki çocuklara eski çerçeveden bakan Wisc-R testi artık yetersiz bulunmuştur. Bunun nedeni bu çağın çocuklarının geçmişten kalan normlara sahip bu test ile ölçüme tabi tutulduklarında performans olarak sahip olduklarından daha yüksek seviyede sonuçlar alınması olmuştur. Çocuklar, olduklarından daha üstün olarak tanımlanınca bu sonuca nazaran beklentileri karşılamakta epey zorluk çekmişlerdir. Bu da ebeveynlerin çocukları üstünde baskı kurmasının yanı sıra çocuklarda performans derdine da yol açmıştır. Tabiki elde edilen bu sonuçlar ışığında değerlendirildiğinde Wisc-R testinin çocukları kıymetlendirmek maksadı ile kullanılması artık etik bedelleri de ihlal eden bir durumdur.

Wisc-IV testi Amerika’da yürütülen çalışmalar sonucunda 2003 yılında ortaya çıkmıştır. Güvenilirlik ve geçerlilik için yapılan çalışmaların birinde 224 erkek ve 121 kızdan oluşan toplam 345 çocuğun bulunduğu bir kümeye Wisc-IV uygulandı. Hedef, öğrenme zahmeti bakımından güvenilirlik ve geçerlilik sağlamaktır. Temel alt testler bu süreçten başarılı ayrıldı. Bu test 2013 yılında Türkiye’ye gelmiş. 2016 yılında ise Türkiye standartlarına uygun hale getirildiğinde uygulanmaya başlanmıştır. Bu uygunluk çalışmalarında 819 bireye ön uygulama yapılarak denemeler başlamıştır. Elde edilen sonuçlara bakılarak eksik, düzenlenmesi ve değiştirilmesi gereken yerler saptanıp uygun hale getirilmiş. . (Özberk, Bengi, & Koç, 2016) Ülkemizde uygulanan en şimdiki zekâ testi versiyonları ortasındadır. Bu test kişinin zihinsel potansiyeli hakkında bize bilgi verir. Örneğin; zekânın üstün oluşu ve ya zihinsel pürüzlerin saptanması vb. Bunun dışında kişinin dikkatini incelerken öğrenme seviyesi hakkında da bizi bilgilendirir. Her iki testte de testi uygulayan ehil kişi tarafından sonuç, hareketler ve müşahedeler harmanlanarak bir kıymetlendirme ya da yorumlama yapılabilir. Wisc-IV testinde Wisc-R’dan farklı olarak 6 yaşından 16 yaşına 11ay’a kadar uygulanma yaş aralığı arttırılmıştır. Uygulama alt test sayıları her iki testte de birebir kalırken yedek alt test sayılarında farklılıklar olduğunu görüyoruz. Wisc-R testine iki adet bulunan yedek alt test sayısı, güncellenmiş Wisc-IV testinde 5’e yükseltilmiştir. Yeniden güncel olmayan versiyonunda sözel ve performans alt testleri olarak iki alt başlıkta incelenirdi. Ama yeni sürümü olan Wisc-IV’te sözel kavrama, sürece suratı, çalışma belleği ve algısal akıl yürütme olmak üzere 4 alt başlıkta kıymetlendirme yapılır. Bu iki testten Wisc-R testinin yapılması 60 ila 70 dakika üzere bir mühlet alırken, Wisc-IV 75 ila 90 dakika ya da öteki bir kaynağa nazaran 90 ila 120 dakika aralığında sürebilir. Aslında testin mühleti uygulanan çocukla bağlıdır. Zira testi sonlandırmak için çocuğun art geriye muhakkak sayıda kusur yapması beklenir. Bu durum yaşanmadığı surece test devam eder. Test tekrarı için de eski sürümünde 6 ayda bir uygulanması makul bulunurken, Wisc-IV için senede bir sefer uygulanması tavsiye edilir.

Wisc-R ile Wisc-IV testleri birbiri ile kıyaslandığında Wisc-IV her manada daha geçerli, inançlı ve çağa uygun olarak revize edilmiştir. Şu periyotta süratli değişimlerin yaşandığı bir dünyada var olduğumuzu düşününce bizi pahalandıran ölçeklerin yenilenmesinin yadsınamaz olduğunu yapılan araştırmalar sonucunda farkına varıyoruz.

UZMAN KLİNİK PSİKOLOG DAMLA KANKAYA

YAZAN: PSİKOLOJİ ÖĞRENCİSİ BUSE SARI

Wecshsler Zeka Testlerinin Gelişimi

*Türk Psikoloji Yazıları, 2011, 14 (28), 49-57)

WİSC-R ve WİSC-IV Zeka Testlerinin Benzerlikleri ve Farklılıkları

Kaynakça

Bradley, F. O., Hanna, G. S., & Lucas, B. A. (1980). The reliability of scoring the WISC-R. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 48(4), 530.

Canivez, G. L. (2014). Construct validity of the WISC-IV with a referred sample: Direct versus indirect hierarchical structures. School Psychology Quarterly, 29(1), 38.

Çınar Danışmanlık Merkezi. (2017, July 30). WISC 4 ZEKA TESTİ (WISC TESTİNİN SON SÜRÜMÜ). Retrieved from WISC 4 ZEKA TESTİ (WISC TESTİNİN SON SÜRÜMÜ) (cinarpsikoterapi.com)

Deral, B. R. (2016), Wisc-R Zeka Testi Nedir?Retrieved from WISC-R Zeka Testi Nedir, Hangi Yaş İçin Yapılır? | MentalUP

İstanbul Meslek Polikliniği. (2020, September 10). Wisc-R ve Wisc-4 zeka testlerinin farkı nedir? Retrieved from WISC-R ve WISC-4 ZEKA TESTLERİNİN FARKI NEDİR? – İstanbul Eğitim Sertifika – Uzaktan Eğitimin Merkezi (istanbulegitimsertifika.com)

Klinik Psikoloji Eğitimleri Enstitüsü. (2020). Wisc-R Zeka Testi. Retrieved from WISC-R Testi (klinikpsikoloji.com.tr)

Oker, E. (2020), Zeka Testlerinin Tarihî Gelişimi, Retrieved from Zeka Testlerinin Tarihi Gelişimi – Psikoloji Ağı (psikolojiagi.com)

Özberk, Ü., Bengi, E., & KOÇ, N. T. D. (2016). Wechsler çocuklar için zeka ölçegi IV Türkçe formundaki hususların fonksiyon farklılığının sosyo-ekonomik seviye ve cinsiyet açısından incelenmesi (Doctoral dissertation, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Ölçme ve Kıymetlendirme Anabilim Dalı).

Prifitera, A., Saklofske, D. H., & Weiss, L. G. (Eds.). (2005). WISC-IV clinical use and interpretation: Scientist-practitioner perspectives. Academic Press.

Türk Psikologlar Derneği Bursa Şubesi. (2020) Wisc-IV ile Wisc-R ortasındaki farklar nelerdir? Retrieved from WISC-IV ve WISC-R ortasındaki fark nedir? | TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ (psikolog.org.tr)