Vücut Algı Bozukluğunda şu soruların akıldan geçmesi dikkat çekmektedir: Sanki dışarıdan nasıl görünüyorum? Beşerler bana baktığında şişman bir insan mı görüyorlar? Kendi cinsiyetimin fizikî durumunu göstermiyor muyum? İnsanlardan fizikî bozukluğumu saklamalı mıyım? Bu sorulara olumlu karşılık veriyorsanız vücut algı sürecinizi bir daha gözden geçirmeniz gerebilir.
İnsanların varoluştan beri sahip olmak istediği bir beden formu ve görünümü vardır. Bu istek vaktin ve kültürün değişimlerine nazaran biçim almaktadır. 19. yüzyılda beşerler daha güce dayalı bir imgeye sahip olmak isterken 21. yüzyılda kızlar barbie bebek görünüme sahip olmayı olağan karşılarken başka beden görünümlerini kusurlu olarak algılayabilmektedir. Erkekler ise kaslı ve sportmen yapıya sahip olma niyetinin aksini normalitenin dışı olarak algılayabilmektedir. Bu vücut görünümü ve vücut algısı ortasındaki farkın artması insanlarda tatminsizliğe sebep olabilmektedir. Tatminsizlik derecesi arttıkça günlük hayatın fonksiyonlarını zedeleyen sorunlar ortaya çıkabilmektedir. Bu durumun ilerlemiş ve şiddetli hali bozukluk olarak tanımlanabilir.
Vücut Algı Bozukluğu kişinin sahip olmadığı yahut minimal derecede sahip olduğu bedensel kusurunu olduğundan fazla görmesi bunu takıntı haline getirip fikirlerinde bunu yaşaması ve bu kusura ait çok telaşa bağlı badire duyması olarak tanımlanabilir ve bu takıntılı fikir sonucunda bireyler sahip olduğunu düşündükleri kusurlarını örtmek için estetik operasyon geçirme, toplumsal izolasyon yaşama üzere çeşitli davranışlar sergileyebilmektedir.
Vücut Algı Bozukluğunun DSM-5’e Nazaran Teşhis Ölçütler
Dış görünümünde, diğerlerince gözlenebilir olmayan ya da diğerlerince önemsenmeyecek, bir yahut birden çok kusur ya da özür algılama kanıları ile uğraşıp durma
Kişi bu bozukluğun gidişi sırasında bir vakit, dış görünüşüyle alakalı korkularından dolayı tekrarlayan davranışlarda (aynaya bakıp durma, çok boyanma, derisini yolma gibi) ya da zihinsel hareketlerde (dış görünümünü diğerleriyle karşılaştırma gibi) bulunur.
Bu düşünsel uğraşlar klinik açıdan besbelli bir ıstıraba ya da toplumsal, işle bağlı alanlarda ya da kıymetli başka fonksiyonellik alanlarında fonksiyonellikte düşmeye neden olur.
Dış görünümle ilgili bu düşünsel uğraşılar, bir yeme bozukluğu için teşhis ölçütlerini karşılayan belirtileri olan bireyde, beden yağı ya da yükü ile ilgili telaşlarla daha âlâ açıklanamaz.
Vücut Algısı Bozukluğunun sebepleri tam olarak bilinmemekle bir arada biyolojik, genetik ve sosyokültürel faktörlerin tesirli olduğu belirlenmiştir. Nöropsikolojik testler ve beyin görüntüleme yolları ile yüzle bağlı imgeler, fronto-striatal ve temporoparietal-oksipital üzere duygusal bilgi sürece sürecinde tesirli bölgelerin BDB de tesirli olduğu vurgulanmıştır (12). Bu hastaların birinci derece yakınlarda hastalığın 4 kat fazla görülmesi genetik sebeplerin varlığını kuvvetlendirmektedir (11). Genel olarak 18-24 yaş ortasında görülen bu bozuklukta bayanlar ciltlerine, kalçalarına, göğüslerine ve bacaklarına odaklanma eğilimindeyken, erkeklerin uzunluklarına, penis uzunluklarına yahut beden kıllarına odaklanma mümkünlüğü daha yüksektir. Birtakım erkekler, bedenlerinin küçük yahut gereğince kaslı olmadığı tasasından muzdariptir. Ortalama olarak BDD’li bireyler, görünüşlerini günde 3 ila 8 saat düşünürler. Ayrıyeten OKB’si olan beşerler üzere, BDD’si olan şahıslar de kendilerini muhakkak davranışlarda bulunmaya mecbur bulurlar. BDD’de en yaygın kompulsif davranışlar şunları içerir:
-Aynadaki görünüşlerini denetim etmek
-Görünüşlerini öbür insanlarınkiyle karşılaştırarak
-Başkalarından görünüşleri hakkında teminat istemek
-Veya görünüşlerini değiştirmek yahut beden bölgelerini kamufle etmek için stratejiler kullanmak (tımar etmek, bronzlaşmak, antrenman yapmak, kıyafet değiştirmek ve makyaj yapmak)
BDB tanısı almış şahısların birçoğu saatlerini görünüşlerini denetim etmekle geçirirken, kimileri aynalardan, yansıtıcı yüzeylerden yahut parlak ışıklardan kaçınarak algılanan kusurlarının hatırlatılmasından kaçınmaya çalışır. Görünüşle meşguliyet, mesleksel ve toplumsal fonksiyonelliğin birçok tarafına tesir edebilir ve sekteye uğratabilir. Bozukluğu olan bireylerin yaklaşık yüzde 40’ı profesyonel mesleklerini yapmakta ve günlük hayatlarına devam etmekte zorlanıyorlar.
Terapi kısmında Bilişsel Davranışçı Terapi kullanımı yaygın ve daha sonuca yöneliktir. Bilişsel yine yapılandırmada hastaların görünüşleri ile ilgili inançların düzeltilmesine odaklanılır ve bunun devamında kompulsif hareketler ve kişinin güvenlik sağlayıcı davranışlarının azaltılması hedeflenir. İlaçla yapılan tedavi usulünde ise Serotonin geri alım inhibitörleri ile başlanıp bozukluğun derecesine nazaran antidepresanlar kullanılabilir. Tedavi sürecindeki kritik noktalardan biri de ilaç tedavisi ve psikoterapinin birlikte uygulanmasıdır. Aksi halde gelişim kat etmek zorlaşır ve bir noktada yarım kalabilir. Şayet bir uzman takviyesi almak isterseniz grubumuzla irtibata geçebilirsiniz.
Uzman Klinik Psikolog Damla KANKAYA
Mustafa KODAK
11. Bienvenu OJ, Samuels JF, Ridde MA, Hoehn-Saric R, Liang KY, Cullen BAM et al. The relationship of obsessive–compulsive disorder to possible spectrum disorders: results from a family study. Biol Psychiatry.2000;48:287–93.
12. Feusner JD, Yaryura-Tobias J, Saxena S. The pathophysiology of body dysmorphic disorder. Body Image.2008;5:3–12
