İyot yetersizliği nelere yol açar? İyot eksiliği rehabilitasyonu nedir? gibi suallerinizi cevaplamak için bugün sizlere iyot yetersizliğinde yapılması gerekenleri aktaracağız. İyot yetersizliği tiroite neden olabileceği gibi ilerleyen yarıyıllarda bu süreç daha riskli bir hal alabilir. Misalin tiroit kanseri, zehirli guatr kalp yetmezliğine kadar ilerleyebilir. Özellikle bayanların hamilelikte iyot mevzusuna dikkat etmesi gerekiyor. Zira iyot yetersizliği hem anneyi hem de bebeği etkiliyor.
İYOT YETERSİZ OLURSA TİROİT HORMONLARI NEGATİF ETKİLENİR
İyot beceriksizliği, tiroit hormonunun çalışmasını negatif doğrultuda etkileyerek ciddi hastalıkların kapısını aralıyor. İç Anadolu Bölgesi başta olmak üzere dağlık kesimlerde yaygın olarak görülen iyot beceriksizliğinin neden olduğu hastalıklar arasında guatr, zehirli guatr, hipotiroidi ve tiroit kanseri yer alabiliyor. Hamilelikte ortaya çıkması vaziyetinde ise hem anne adayı hem de bebek için büyük tehlike oluşturuyor. Memorial Şişli ve Bahçelievler Sağlık Kurumuları Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Kısmı ’nden Prof. Dr. Ayşe Çıkım Sertkaya, “1-7 Haziran İyot Beceriksizliği Hastalıklarının Önlenmesi Haftası” evvelinde tekliflerde bulundu.
GUATR İLE İYOT YETERSİZLİĞİ ANLAŞILIYOR
İyot, başta tiroit hormonları içinde yer alan ve bu hormonlar aracılığı ile hemen hemen tüm hücrelerimizde ehemmiyetli görevleri olan bir elementtir.
Gıdalarla alınan iyot, T3 ve T4 tiroit hormonlarının yapısına girer. Etrafta iyot eksildikçe T4 eksilir ve beden öncelikle T3 ’e yönelerek tasarruf yapar. Bu vaziyette T3 ’ü kullanarak hormon üretir. T3 ’te de eksilme başlayınca bazı zorlanmalar yaşanır. Bir müddet sonra tiroit bezi etraftaki tam iyotları yakalayabilmek için gelişmeye başlar ve bunun sonuncunda da guatr büyür.
EFORSUZLUK VE ZEKÂ UYUŞUKLUĞU YAPABİLİR
İyot yetersizliği vaziyetinde tiroit bezi çalışmaya devam eder ancak eksiklik sebebiyle eninde sonunda hipotiroidi büyür. Bazen iyot yetersizliği olmadan da hipotiroidi olabilir. Hipotiroidi; saç dökülmesi, cilt kuruluğu, yüzde kabarıklık, adalelerde gevşeklik, eforsuzluk, kilo çoğalışı, bayanlarda adet bozuklukları ve zekasal miskinlik gibi şikayetlere yol açan ve rehabilitasyon edilmesi gereken bir hastalık tablosudur. İyot yetersizliği veya hipotiroidi gibi sebeplerle ilaç kullanımının gerekip gerekmediği ise kesinlikle hekime danışılmalıdır. Hekim teklifi olmadan asla iyot veya guatr ilacı kullanılmamalıdır.
TİROİT KANSERİ TEHLİKESİNE DİKKAT
Guatr, tiroit bezinin gelişmesi anlamına gelmektedir.
Kumpaslı bir sihrime olabileceği biçiminde de sihrime olabilir. Bu vaziyette nodül takibi yapılmalıdır zira iyot yetersizliği bu nodüllerin gelişimini kolaylaştıracaktır. İyot yetersizliği tabanında nodüler guatr olma olasılığı çoğalır. Bu nodüllerin takribî yüzde 10 ’u kanser tehlikeyi taşır. Böyle bir gidişattan kuşku ediliyorsa nodüle biyopsi yapılmalı ve yakın takip edilmelidir.
KALP YETMEZLİĞİNE KADAR GİDEBİLİR
Boyun bölgesindeki şişlikler başka bir deyişle nodüller zaman içinde hakimiyet dışına çıkabilir. Bedenin tiroit hormonu balansını yok sayar ve kendiliğindene çalışır. Böyle olursa zehirli guatr tablosu ortaya çıkar. Zehirli guatr tablosu bir tek nodülün sistem hakimiyetinin dışına çıkmasıyla büyüyebileceği gibi birden fazla nodülün ya da tam nodüllerin hakimiyet dışına çıkmasıyla da olabilir. Zehirli guatr gelişimi yaş gruplarına göre değişiklik gösterir. Genç yaş grubunda sıklıkla hiçbir müdahale yapılmadan nodül takip edilir. Ancak ileri yaş grubunda ağır kalp yetmezliğine neden olabileceği için kesinlikle yakın takip edilmeli, gerekirse ilaç ya da radyoaktif ilaç rehabilitasyonuna başlamalıdır.
SOLUK ALMA EFORLAŞABİLİR
Nodüllü ya da nodülsüz büyük guatr birtakım tehlikeler taşımaktadır.
Gerekli testler yapıldıktan sonra hastanın yaşam işlevleri negatif doğrultuda etkileniyorsa o nodülün çıkarılması zorunludur. Kozmetik açıdan da hastalara rahatsızlık verebilmektedir. Böyle bir vaziyette de hastanın isteğiyle nodüller çıkarılabilmektedir.
HAMİLELİKTE İYOT SON DERECE EHEMMİYETLİ
Hamilelik yarıyılında hem anne adayı hem de bebeğe tiroit hormonu zorunludur. Bu sebeple anne adayının hamilelik yarıyılında tiroit bezinde sihrime görülür ve bu olağan kabul edilir. Bebek ilk 3 ay kendi tiroit bezi olmadığı için annenin tiroit hormonunu kullanır. Tiroit hormonları bebeğin beyin ve asap gelişiminin bitirilmesinde ehemmiyetlidir. Anne adayının tiroit kıymetlerinin düşük olması vaziyetinde bebek tehlike altına girer, zihin geriliği ve bazı yapısal bozukluklar ile dünyaya gelebilir. Özellikle geçmiş senelere bakıldığında tanı konulamadığı ve iyot desteği yapılmadığı için dünyaya gelen özürlü çocuk sayısı oldukça fazlaydı. Ancak günümüzde yeni doğan bebekler taranmakta ve topuk kanı ile hemen teşhis konulabilmektedir. Tiroit hormonu kaynaklı hastalıkların rehabilitasyon edilebilir olduğu ve erken teşhisin burada büyük ehemmiyet taşıdığı asla unutulmamalıdır.
İYOTLU TUZ TÜKETİMİNE DİKKAT!
İyot beceriksizliği kaynaklı hastalıkların önlenmesinde beslenme ehemmiyetli rol oynar.
Ülkemizde resmi olarak üretilen tuzlarda iyot bulunmaktadır. Hekim aksini belirtmediği sürece bu tuzların tüketiminde bir mahzur yoktur. Ancak iyot uçucu bir moleküldür. Bu sebeple tüketim ve gizleme şartlarına dikkat edilmelidir. Tuz ağzı sarih bir biçimde muhafaza edilirse o tuzun hiçbir anlamı kalmayacaktır. Bu sebeple mavi, korunaklı kutularda sunulan iyotlu tuz, kolisinde yakalanmalı ve gereksinim dahilinde ağzı açılıp kullanılmalıdır. Yemek pişirirken ise pişirme operasyonu bitirildikten sonra tuz ilave edilmelidir. Aksi takdirde iyot buğulaşıp yok olacaktır.
KUMPASLI OLARAK BALIK YENİLMELİ
İyot beceriksizliği hastalıklarının yaygın olarak görüldüğü bölge İç Anadolu, Trakya ve Karadeniz Bölgesi ’nin iç kesimleri özetle denizden uzak bölgelerdir. Sağlık Kurumuna müracaat eten hastalarda ciddi oranda T3 ve T4 beceriksizlikleri tespit etilmektedir. Bu beceriksizliklerin ehemmiyetli bir kısmı yanlış tuz kullanımından kaynaklanmaktadır. Ayrıca iyot beceriksizliğini önlemede deniz mahsulleri de ehemmiyetlidir. Balık tüketimi kesinlikle artırılmalıdır. Deniz mahsullerine ek olarak kırmızı et ve kümes hayvanlarının göğüs eti ile ceviz başta olmak üzere kuru yemiş ve hububatlar, süt ve süt mahsulleri, yumurta, çilek, muz iyot bakımından zengindir.
.
