Çocuklarındaki bu davranışlardan muzdarip olan aileler ekseriyetle sabırlarını tüketmiş, öfkeli, çaresiz ve köşeye sıkışmış olarak hissediyorlar. Hatta bilhassa dışavurumcu çocuklara sahip olan kimi aileler çocuklarından çekindikleri için çocuklarını kızdırmamak ismine sessiz kalmayı tercih ediyorlar. Bazen de yılgınlığın verdiği tesirle çocuklarına dayanamayıp vuran, daima kızan, bağıran ya da cezalandıran bir tavrın içerisine giriyorlar.
Sevgili anne babalar öncelikle şunu fark etmekte yarar var. Sorun davranışlar çocuk tarafından etrafını rahatsız etmek, yıpratmak, kızdırmak maksadıyla üretilmez. Hele ki anne babayı üzmek bir çocuk için gereğince suçluluk verici bir histir. Ahenk bozucu davranışların tek fonksiyonu vardır. O da kişinin içinde bulunduğu gerilimle başa çıkması. Beynin bir savunma sistemi olarak da isimlendirebiliriz. Bunu hasta olunca bedeninizin savunma düzeneğinin ateşi yükselterek mikropları öldürme uğraşına benzetebiliriz. Ateşin çıkması rahatsız edici bir durumdur ancak böylelikle bedendeki mikropların aktifliği de kırılır. Tıpkı durum yetişkinler için de geçerlidir. Yetişkinler de içsel baskıyla başa çıkmak için sorun davranış üretirler. Hatta bazen çocuklarına yönelik bile olur bu. Mesela telaşlı bir ebeveyn çocuklarının başına bir şey gelme telaşını baskılamak için çok sınırlayıcı olabilir. Bu hudutlar zorlandığında çocuğa yönelik öfke dahi açığa çıkabilir. Öbür bir örnekle cimri birini düşünelim. Bu kişi sahip olduğu gelecek tasasını denetim altına almak ismine parasını harcamaktan ağır bir kaçınma aksiyonu gösterebilir. Tıpkı biçimde diğerlerinin yaptığı her hareketi eleştiren, hudut bozucu birini düşünün. Tahminen de çocukluğunda anne babası tarafından hiç takdir edilmedi, yaptıkları görmezden gelinip bir de üstüne eleştirildi. Bu kişi yetişkin hayatında tenkit almaktan kaçınmak için daima diğerlerini eleştiriyor olabilir mi? Ya da bu tenkitlerle karşılaşmamak için mükemmelliyetçi bir yapıya sahip olmanın sorunu çözeceğine inanmış olabilir. Örnekler çoğaltılabilir. Lakin rahatsız edici davranışların altında yatan nedenleri farkına vardığınızda olay çok daha suçsuz bir hale dönüşmedi mi? Dahası problemli davranışların en çok da kişinin kendisine ziyan verdiğini fark etmişsinizdir. Bu, durumu biraz daha üzücü hale getiren bir sebep oluyor.
Biraz da çocuklarımızın problemleri üzerinden gidelim. Mesela öfkeli çocuk. Sanki bu çocuk kendi kendini korumak için öfkesini açığa çıkartıyor olabilir mi? Tahminen anne baba çocuğunun hudutlarına çok müdahalede bulunuyor ve çocuk da bu hudutları korumak ismine öfkeyle ailesine geri adım attırıyor olabilir. Bunu bir ikaz işareti olarak algılayabiliriz. Ailesinin dediklerinin tam aykırısını yapan çocuk onların ilgisini üzerinde toplamak istiyor olabilir. Ebeveynleri tahminen de çocuklarına karşı ilgisiz kalmış olabilir. Bu, kulağa tuhaf gelse de çocuk olumsuz bir davranışla olumsuz da olsa reaksiyon alacağını (ilgi) bildiği için denilenin tam aykırısını yapma tahlilini bulmuş olabilir. Yalnızca “anne, baba ben buradayım, beni fark edin” demeye çalışmanın bir yoludur bu. Anneye yapışan bir çocuğu düşünelim. Bu çocuğun anne ile olan erken devir bağlarındaki olumsuz bir durumdan dolayı anne kaybı tasası yaşıyor ve anneyi kaybetmemek için ona sıkı sıkı yapışıyor olabilir. Çok itaat eden çocuk ailesi tarafından otoriter ve cezalandırıcı bir halde yetiştirilmiş olabilir. Ya da anne babanın tavırlarındaki birtakım kusurlardan dolayı boyun eğdiğim sürece kabul görürüm ve ailem tarafından sevilirim fikrine sahip olabilir. Bu durumun yarattığı gerilimle başa çıkmak ismine itaat etme tahlilini üretmiş olabilir.
Misal durum dürtüsel (davranışlarını denetim altına alamayan, kural tanımaz) çocuklar için de geçerli. Onlar da içlerindeki aksiyona geçme dileğini ve sonunda alacakları haz ve heyecan hissini bastıramadıklarından dürtüsel davranıyorlar. Onları en çok düşünmeden hareket eden çocuklar olarak tanımlarız. Yerlerinde duramazlar, reaksiyonlarını bir anda sonuçlarını hiç düşünmeden verirler, bir anda agresyon açığa çıkarabilirler, çok yüksek sesle konuşurlar, öğretmenlerin daima olarak “düzen bozan çocuk” diye isimlendirdikleri bireylerdir bunlar. Yetişkinlerde de dürtü denetim sorunu kendini çalma hastalığı, saç yolma, kumar oynama hatta ileri düzeylerde kundaklama olarak bile gösterebilir. Bireyler bunun yanlış olduğunu bile bile kendilerini yapmaktan alıkoyamazlar. Zira hissettikleri heyecan ve alacakları haz o kadar kuvvetlidir ki bunun yarattığı içsel tansiyonla başa çıkamaz ve yapıverirler. Tahlili ilaç ve psikoterapilerdir.
Yardım alınmadığı sürece sorun davranışlar kısır bir döngüdür. Çocuğunuz başa çıkmak için fonksiyonel olmayan bir davranışta bulunur, bunun yarattığı baskı sizde fonksiyonel olmayan öbür bir davranışa yol açar, sonra bu tekrar çocuğunuzun fonksiyonel olmayan davranışını harekete geçirerek devam eder. Bu döngüyü kırmak evvel sorun davranışın nedenini bulmak akabinde da sizin ve çocuğunuzun davranışsal kalıplarını kırmakla mümkün olur.
Özetle sorun davranışlar beynimizin ürettiği içsel tansiyonu kısa müddetliğine de olsa azaltan lakin fonksiyonel olmayan davranışlardır. Psikologlar ise bu davranışları fonksiyonel ve ahengi sağlayan versiyonlarıyla değiştirir.
