Hayvan fobisi nedir?
Kedi, köpek, yılan, örümcek, fare, kuş üzere hayvanlara karşı duyulan mantıksız, orantısız dehşete denir. Kişi korktuğu bir hayvanla karşılaştığında çok tasa duyar, akına uğrayacağına ya da bir biçimde ziyan göreceğine inanır. Hastalanacak, bayılacak, boğulacak hatta hayatını kaybedecekmiş üzere hisseder. Nefes alışverişi değişir, çarpıntı, sıcak basması, soğuk terleme üzere şikayetler ortaya çıkar. Yaşadığı bu ağır telaş yüzünden hayvandan mümkün olduğu kadar uzaklaşmaya çalışır, hatta bu kaçış sırasında kendini tehlikeye atabilir.
Örneğin, köpekten kaçmak için süratle seyreden trafikte yola inebilir. Bu türlü bir panik halini bir daha yaşamamak için de kaçınma davranışında bulunur. Hayvanla karşılaşacağını düşündüğü ortamlara girmemek için çok önlemler alır. Hayvan fobisinde her vakit kaygı ön planda değil. Bazen iğrenme duygusu daha baskın olabilir. Örneğin hamam böceği gördükten sonra kişi rahat edemez, yerini değiştirir, bedeninde aniden kaşınma belirebilir.
Hayvan fobisi neden ortaya çıkıyor?
Tarih öncesi devirde beşerler kendilerini korumak için yılan, örümcek yahut tehlikeli hayvanlardan kaçınmak zorundaydı. Yüzyıllar boyunca bu kaygı ve kaçınmanın, insanın genetik yapısına kodlandığı düşünülüyor. Daha evvel yaşanmış bir travmatik olay hayvan fobisine yol açabilir. Örneğin çocuklukta bir hayvanın saldırısına uğramak, ağır dert yaratan bir durum yaşamak fobiyi ortaya çıkarabilir. Ya da etrafındaki büyüklerin bir hayvandan çok derecede iğrendiğini gören bir çocukta fobi gelişebilir. Birtakım hayvanlarla ilgili olumsuz öyküler dinlemek, sinemalarda ilgili durumları seyretmek de fobiye yer hazırlayabilir. Öte yandan psikanalitik kurama nazaran, şuur dışı dehşetler ve istekler, yasaklar nedeniyle şuur seviyesine çıkmakta zorlanırsa, bu durum kendini bir hayvan fobisi biçiminde gösterebilir.
Hayvan korkusu toplumda çok sık görülen bir sorun mu?
Aslında kent ömrü ve doğal ortamlardan uzak yaşamamız bizi hayvanlardan uzaklaştırdı. Bilhassa kentin eski yerleşim bölgelerindeki doğal bitki ve hayvanlar neredeyse ortadan kalktı. Yeşil alanlarda ise etraf kirliliği, iklim değişiklikleri nedeniyle tekrar doğal ömrün istikrarı bozuldu. Artık mesken hayvanları dışında daha az sayıda hayvanla karşılaşıyoruz, lakin bu durum fobileri ortadan kaldırmıyor. Yüzeye çıkmayan kaygılar içten içe sürüyor. Hatta alışık olmadığımız hayvanlarla aniden karşılaşmak ani ve şiddetli bir kaygı yaratabiliyor.
Ekseriyetle tatil ortamları ve yazlıklarda bu kaygılar su yüzüne çıkıyor. Kedi-köpek üzere meskenlerde beslenen hayvanlara karşı da fobi görülebiliyor. Bu da hem apartman ömründe hem de dost -arkadaş ziyaretleri sırasında sorun yaratabiliyor. Hayvan fobisi toplumda en sık görülen fobidir, diyebiliriz.
Kişi ne vakit tedaviye başvurmalı?
Tüm fobilerde olduğu üzere günlük hayatta bir bozulma varsa kişinin günlük rutinlerini yaşamayı zorlaştırıyor ve kaygının yarattığı çok gerginlikler varsa kişinin yardıma gereksinim duyduğu söylenebilir. Birden fazla kişi bunu güzelleştirmek için ne yapacağını bilmez. Hekim tedavileri uzun ve ilaca dayalı olduğu için kabul etmek istemez. Vakitle tahlili olamayacağına inandığı için konforundan yoksun kalmak ve mutsuzluğunu kronikleştirmesi değerine hayvan korkusunu sineye çekerek tedavi olmadan yaşamayı tercih eder.
Hayvan Fobisinde Ruhsal Dayanak Kesinlikle Gerekli
Evvel korkulan hayvana ilişkin fotoğraflar, sinemalar, maketler kullanılır. Daha sonra bireye korktuğu hayvanla karşılaştığında endişesiyle uğraş etmek için gevşeme ve nefes antrenmanları öğretilir. Nefes çalışması, yavaş ve derin halde nefes alıp vererek yapılıyor.
Gevşeme teknikleri ise bedendeki kimi ana kas kümelerini evvel yavaş yavaş kasıp sonra gevşetmek aslına dayanıyor. Yardımcı tekniklerden biri de, korkulan durumu hayali olarak yaşama ve onunla başa çıkmadır. Bu basamaktan sonra şayet mümkünse, şahsa korktuğu havyan kapalı bir kutu içinde gösterilir. Daha sonra ona dokunması hedeflenir. Bu çalışma çoklukla daha çok örümcek, hamam böceği, sinek üzere küçük hayvanlar için yapılabilir.
Hayvan Fobisinde İlaç Tedavisine ne Vakit Gerek Duyulur?
Hayvan fobileri çok şiddetliyse, çoklukla bireyde öteki bir anksiyete, panik bozukluk, depresyon üzere bir sıkıntıya rastlıyoruz. Bu türlü ek bir ruhsal sorun saptamışsak ilaç tedavisi gerekli. Tedavide birtakım antidepresan ilaçlar ve sakinleştiricilerden yararlanıyoruz.
Tedavi Ne Kadar Sürer?
Şayet öbür bir ruhsal sorun yoksa bazen tek seans bile kâfi olabilir. Bu fobinin altında travmatik durumların çıkması daha uzun vadeli terapi ve tedavi gerektirebiliyor.
Hayvan Fobisi Vakitle Geçer Mi?
Zihinde var olan dertli fikir kendini tekrar ettikçe kaygınız da pekişir. Bu durumda vakit ne kadar çok geçerse sorun o kadar depreşir. Nadiren vakit içinde tesiri azalabilir lakin çoğunlukla bu kaygı hayat konforunu tehdit edip çekilmez hal alır. Bu kaygıyı büsbütün güzelleştirecek ilaç yok. Hipnoterapi, EFT ve EMDR üzere tekniklerle birlikte birkaç seansta hayvan fobisi büsbütün yok edilebilir.
Bu yazının telif hakkı Adil Maviş’e aittir. Kaynak gösterilerek yayınlanabilir. Makaledeki bilgilere dayanarak rastgele bir teşhis ve tedavi uygulanamaz. Adil Maviş kendi geliştirdiği ve kişinin içsel dinamiklerini en üst düzeyde kullanılabilmesine dayalı koçluk ve kişisel danışmanlık hizmeti vermektedir. Bu bağlamda alacağınız hizmet teşhis ve tedavi kapsamında değildir.
