3-6 yaş ortası çocuklar gelişim etaplarında çeşitli kritik devirlerden geçerler. Bu devirler tıpkı vakitte çocuklara ülkü öğrenme fırsatı sunar ve hayatlarında bir kere yaşanır. Bu devirlerdeki çocuklar etraflarındaki her şeye büyük bir ilgi ve merakla yaklaşırlar. Şayet her kritik periyot yanlışsız bir formda değerlendirilirse çocuğun gelişimini değerli derecede etkileyen bir fırsata dönüştürülebilir. Bu sebeple öncelikle kritik devirleri gerçek bir formda anlamak epey büyük bir kıymete sahiptir.
Kritik devirlerin başlama ve son bulma vakitleri çocuktan çocuğa değişiklik gösterebilir. Bu yüzden çocuğun anne-baba ve öğretmen tarafından gerçek bir formda gözlemlenebilmesi ve davranışlarının ona nazaran şekillendirilmesi gerekir. Anne, baba ve öğretmenin bu kritik evreleri sağlıklı bir biçimde anlaması çocuğun öğrenme ve gelişimine katkı sağlaması açısından gereklidir. Çocukların erken devirde karşılaştığı bu kritik bilgiler ve tecrübeler, gelecek yaşlarda öğrenecekleri bilgi ve yaşayacakları tecrübelerin temel taşlarını oluşturur.
Bu süreksiz kritik devirler boyunca çocuk öğrendiği her yeni şey ile farkında olmadan beynin farklı bir işlevini geliştirir. Yani çocuk muhakkak bir kabiliyeti anlayıp öğrendiğinde bu kabiliyetle ilgili kritik devrin de sonuna gelmiş bulunmaktadır. Şayet çocuk bu kabiliyeti öğrenebilmek, kavrayabilmek, gözlemleyip uygulayabilmek için uygun ortamı bulamazsa öğrenme bahtını yitirebilir.
Pekala, bu kritik devirler nelerdir?
Lisan gelişimi periyodu (0-6 yaş arası)
Çocuklar öncelikle kısa heceli sözleri söylemekle başlarlar, akabinde uzun heceli sözler ve cümle kurmakla devam ederler. Bu devirde çocuğunuza yeni sözler öğretmek, onlara kitap okumak ve harfleri öğretmek lisan gelişimini desteklemek maksadıyla yapılabilecek temel şeylerdir.
İnce motor kaslarının gelişim devri (3-6 yaş arası)
Çocuğunuzun ince motor kasları geliştikçe küçük objelerle oynamayı çok sevecek ve ayrıntılarla ilgilenmeye eğilimli olacaktır. Bu periyotta bilhassa 3 yaş ve sonrasında el ve parmak kaslarının çalışmasıyla gerçekleşen hareketler değerlidir. Yazmak, fotoğraf yapmak, makasla kesmek, fermuar açıp kapamak, ayakkabı bağını bağlamak, düğme iliklemek, saç taramak, çatal bıçakla yemek yemek üzere (5 yaş).
Düzenlilik (2-4 yaş arası)
Bu devirde çocuklar günlük rutin işleri çok severler ve istikrardan, tekrardan hoşlanırlar. Bu süreçte çocuğunuzun kendi odası ve oyuncaklarını toplamaya, etrafını düzenlemeye teşvik edilmesi ve bu davranışların desteklenmesi gerekir. Çocuğunuzun yaptığı bu olumlu davranışların akabinde müspet geri bildirimler verilmelidir.
Tuvalet eğitimi (18 ay – 4 yaş arası)
Çocuğunuzun hudut sistemi geliştikçe idrar torbasını ve bağırsak hareketlerini denetim etmeyi öğrenecek, tuvalet eğitimine başlamaya hazır olacaktır. Bu devirde tuvalet eğitiminin tamamlanması çocuğun gelişiminde değerli bir yere sahiptir.
Nezaket kuralları (2-6 yaş arası)
Çocuk anne babasında gözlemlediği nezaket kurallarını taklit etmeye bayılır. Bu davranışlar vakitle içselleştirilir ve çocuğun kişiliğini tesirler. Bu periyotta çocuğunuzun teşekkür etme, saygılı olma, his ve davranışlarını denetim edebilme, kendisini tabir edebilme, yardımsever olma, vicdan sahibi olabilme, haklarının ve sonlarının farkında olabilme üzere davranışlar kazanması kıymetlidir. Şayet çocuğunuz bu davranışları aile içerisinde öğrenip taklit eder ve akabinde okulda pekiştirebilirse bu kritik periyodu yanlışsız bir formda tamamlayabilir.
