Erken ergenlik bulguları neden olur nasıl rehabilitasyon edilir Prof. Dr. Cengiz Kara anlattı
Sağlık Yazıları

Erken ergenlik bulguları neden olur nasıl rehabilitasyon edilir Prof. Dr. Cengiz Kara anlattı

Günümüzde çocukların gelişim süreci ile alakalı olarak anne babaları en çok kaygı veren mevzulardan biri de erken ergenliktir. “Çocuğum erken ergenliğe mi giriyor?”, “Rehabilitasyon olmalı mı?” gibi sualler ebeveynlerin kafalarını kurcalar.

Liv Hospital Çocuk Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Cengiz Kara erken ergenliğin ne zaman rehabilitasyon edilmesi gerektiğini ve rehabilitasyon usullerini elmaelma.com için anlattı.

ERKEN ERGENLİK REHABİLİTASYON EDİLMEZSE…

Aileler özellikle kız çocuklarında erken meme gelişimi ile kaygılara neden olur. Kaygının iki kaynağı erken adet kanaması ihtimali ve kanama ile birlikte gelişmenin duracağı fikridir. Çocuğun akranlarından evvel adet görmesinin getirebileceği stres, kasvet de bu kaygıyı besler. Doğrusu, çok ufak yaşlarda başlayan asıl erken ergenlik bu tehlikelerin tamamını taşır. Zamanında teşhis ve rehabilitasyon edilmezse, erken ergenlik sihrime plaklarının erken kapanmasına ve yetişkinlik boyunun kısa kalmasına neden olur. Ancak ergenlik bulgularının erken başlaması her zaman rehabilitasyon gerektirmez; ergenliğin kendi natürel seyrinde izlenmesinin daha uygun olacağı gidişatlar da vardır.

Bu uzuvların gelişerek yetişkin ebatlarına erişmesinin yanı gizeme kıllanma ve meme gelişmesi gibi fiziksel başkalaşımlar ise ikincil cinsiyet özelliklerini oluşturur. Ergenlik yarıyılı ikincil cinsiyet özelliklerinin ve faize kapasitesinin kazanıldığı çocukluktan erişkinliğe geçiş safhasıdır. En sık kollanan ilk bulgu kızlarda meme gelişmesi ve erkeklerde testis gelişmesidir. Ancak aileler testis gelişmesini fark edemeyebilir ve ilk dikkat toplayan belirti penis kökünde kıllanma olabilir. Kızlarda da genital bölgede kıllanma bazen ilk ergenlik bulgusu olabilir. İlk bulgulardan vasati 2-2.5 sene sonra kızlarda ilk adet kanaması, erkeklerde ise sperm imali başlar. Bu süreçte sihrime giderek süratlenir ve doruk noktasına erişir. Sonraki 2-2.5 senede sihrime giderek yavaşlar ve sihrime plaklarının kapanması ile durur.

ERGENLİĞİN BAŞLAMA YAŞI VE HIZI BİREYE ÖZELDİR

Ergenlik kızlarda vasati 10-11 yaşlarında, erkeklerde ise 11-12 yaşlarında başlar, fiziksel farklılıkların ve gelişmenin bitirilmesi 4-6 sene sürer ve genellikle kızlarda 15-16, erkeklerde 17-18 yaşlarda boy uzaması durur.

Yukarıda ifade edilen vasati yaşlara göre 2-3 senelik sapmalar muhtemeldir. Bu sebeple ergenliğe girme yaşı kızlarda 8-13 ve erkeklerde 9-14 arasında değişir. Bu yaşlar arasında başlayan ergenlik sıradan kabul edilir.

HER ERKEN GELİŞİM ERGENLİK DEMEK DEĞİLDİR

Erken ergenlik ikincil cinsiyet özelliklerinin kızlarda 8 ve erkeklerde 9 yaşından evvel başlaması olarak belirlenir. Kızlarda 8 yaşından evvel meme gelişmesi ve kıllanma olması, yeniden erkeklerde 9 yaşından evvel testis gelişmesi ve kıllanma başlaması erkendir. Ancak her erken gelişim asıl erken ergenlik olduğu anlamına gelmez. Ergenlik bulgularından yalnızca bir tanesinin kollandığı ve değişik bulguların eşlik etmediği kısmi ergenlik şekilleri söz mevzusudur. Misalin, kızlarda en sık 6 ay ile 2 yaş arasında kollanan erken meme gelişimi böyledir. Bu vaziyet kız çocukların çoğunluğunda müdahale edilmeksizin kendiliğinden düzelir, kimilerinde ise erken ergenliğe ilerleyebilir.

Yeniden, en sık 5-8 yaşlar arasında kollanan genital bölgedeki kıllanmalar da eşlik eden başka belirti yoksa çoğu zaman ergenlik bulgusu değildir. Böbrek üstü bezinden salgılanan hormonlara bağlı oluşan bir vaziyet olup genellikle ter kokusunun değişmesi ile beraber görülür. Ancak, kıllanma bazen mübalağalı olabilir. Mübalağalı kıllanma olan çocukların ergenlik süreçlerinin izlenmesi gerekir. Çoğunlukla ergenliğin durdurulmasını gerektiren bir mesele oluşmaz, fakat kızlar sonraki senelerde fazla kıllanma veya adet kumpassızlıkları gibi meseleler yaşayabilir.

OBEZİTE ERKEN ERGENLİK SEBEBİ

Günümüzde fazla beslenmeye bağlı oluşan obezite meseleyi hem kızlarda hem de erkeklerde ergenliği erkene kaydıran bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Obezitenin giderek yaygınlaşmasına paralel olarak erken ve erkence ergenlik meseleleri daha sık kollanır. Erken ergenlik kızlarda 8 ve erkeklerde 9 yaş evveli başlayan bulguları ifade eder. Erkence terimi ise sıradan yaş aralığında ancak erkene kaymış ergenliği belirtmek için kullanılır. Kızlarda 8-9 yaş, erkelerde 9-10,5 yaş arası başlayan ergenlik erkence kabul edilir.

Bu vaziyette boy uzunluğu ve kemik yaşında bir ilerilik söz mevzusu değildir. Obez çocuklarda boy ve kemik yaşı ileri olabilir. İster fazla kilolu isterse sıradan ağırlıklı olsun erkence ergenliği olan çocuklarda ergenlik durdurucu rehabilitasyonların yetişkin boya pozitif bir tesiri yoktur. Ergenliği kendi natürel seyrinde izlemek daha uygun bir yaklaşımdır. Öte yandan, beslenme vaziyetinden bağımsız, daha çok 7 yaş evveli çocuklarda kollanan ve rehabilitasyon gerektiren asıl erken ergenlik gidişatları da vardır. Bu çocuklarda ergenlik süratli seyir gösterir, kemik yaşı süratli ilerler ve müdahale edilmezse yetişkin boy kısa kalabilir.

HEMEN KAYGIYA KAPILMAYIN

Anne babalar çocuklarında erken ergenlik bulguları kolladığında hemen kaygıya kapılmamalıdır. Ebeveynler genetik yapı ve beslenme gidişatı ile ilişkili olarak çocuklarının ergen gelişim gösterebileceğini ve hormon rehabilitasyonu uygulayarak ergenliği durdurmanın her zaman lüzumlu olmadığını öğrenmelidirler. Ergenlik açısından müdahale gerektiren bir mesele olup olmadığı mevzusunda destek almak için ailelerin çocuk endokrin uzmanlarına müracaat etilmeleri önerilir.

.