C vitamininin demirin emilimini artırdığını belirten uzmanlar, yumurtayı portakal suyu veya domatesle, köftenin yeşil salata ile harcanmasının demirin emilimini artırmak açısından ehemmiyetli olduğunu vurguluyor. Uzmanlara göre, ıspanak yoğurt ile harcandığında demir emilimi eksiliyor; ıspanak yumurta ile pişirilmeli.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Sağlık Kurumu Dahiliye Uzmanı Dr. Güzin Oğuz Yıldırım, demir noksanlığının yanlış beslenme veya bazı hastalıklar nedeniyle bedendeki demir mineralinin eksikliği anlamına geldiğini söyledi.
Dünya Sıhhat Örgütü’nün tarifi gereğince Hemoglobin’in Hb bayanlarda 12’den, erkeklerde 14’ten düşük olmasının anemi kansızlık olarak tanımlandığını ifade eden Dr. Yıldırım, “Dünyada en sık anemi nedeni demir beceriksizliğidir. İstatistiklere göre dünyada bayanların % 35’inde, erkeklerin % 20’sinde ve gebelerin %50’sinde demir noksanlığına bağlı anemi görülmekle beraber en sık büyümemiş ve büyümekte olan ülkelerin sıhhat meseleyi olarak karşımıza çıkmaktadır” dedi.
Demir neden ehemmiyetlidir
Dr. Güzin Oğuz Yıldırım, “Demiri bu kadar ehemmiyetli yapan nokta ise, hücrelerimizin hayatı ve işlev görmesi için zorunlu enerji imalini sağlayan Oksijen molekülünün taşınmasından ve atık olarak ürettiği Karbondioksitin uzaklaştırılmasından mesul kandaki kırmızı küre ismini verdiğimiz RBC hücrelerin yapıtaşı Hemoglobin’in Hb esas elementi olmasından kaynaklanmaktadır. Yaş, cinsiyet, bayansa hamile olup olmama, lohusa olup olmama, günlük spor etkinlik oranı, demir ambarlarındaki rezerv oranı demir beceriksizliği teşhisi için parametreleri değiştirmektedir” dedi.
Halsizlik, bitkinlik ve baş sızısı yapıyor
Demir beceriksizliği bulgularının değişik biçimlerde ortaya çıktığını ifade eden Dr. Güzin Oğuz Yıldırım, şunları söyledi:
“Şahısta demir beceriksizliği bulunduğunda; halsizlik, bitkinlik, tedirginlik, baş sızısı, baş dönmesi, egzersiz intoleransı, soluk darlığı, göğüs sızısı şikâyetleri büyümekte ve şahısta tedirgin bacak belirtisine, toprak, kireç ve buz gibi basmakalıpta yenmeyecek maddeleri yeme isteğine, kalp hastalıklarına ve gelişim geriliğine neden olmaktadır. Tetkikimizde ise şahısta solukluk, kuru cilt, mavi sklera gözün beyaz kısmı, dilde tat tomurcuk kaybı, dudak ve çene çevresinde yaralar, tırnaklarda ayrışma kırılma, saç dökülmesi, hatta gastroskopide yemek borusunda cepleşme görmekteyiz.”
Demir noksanlığına neden olan bir hayli etmen olmakla beraber bunların 4 ana başlık altında bir araya gelebildiğini ifade eden Dr. Güzin Oğuz Yıldırım bunları şöyle sıraladı:
Beceriksiz alım: Yanlış beslenme, hamilelik, menstruasyon, lohusalık, sihrime yarıyılı gibi gereksinim çoğalışını karşılayacak ölçüyü gün içerisinde almama.
Emilim bozukluğu: Çölyak hastalığı, Atrofik/ H. Pylori ye bağlı gastrit, Bariyatrik Cerrahi.
Kan kaybı: Sindirim sistemi hastalıkları ülser, crohn, ülseratif kolit, sütun kanseri gibi. Travmalara bağlı mikro kanamalar, idrar yolları hastalıkları enfeksiyonlar, bazı böbrek hastalıkları ve kanserleri.
Genetik hastalıklar: Urino- pulmoner hemosiderozis, demire refrakter demir beceriksizliği kansızlığı IRIDA.
Çocuklar, hamileler ve emziren anneler tehlike grubundadır
Kendisinde demir beceriksizliği veya anemi olduğunu düşünen bireylerin ve vejetaryenlerin kesinlikle doktora müracaat etmesi gerektiğini ifade eden Dr. Güzin Oğuz Yıldırım, “Tehlike grubu olarak nitelediğimiz çocuklar, hamileler, emzirme yarıyılındaki anneler emin aralıklarla hakimiyet edilmelidir. Demir beceriksizliği ve kansızlığı teşhisinizi netleştirdikten sonra bireyler için aneminin şiddetine göre uygun rehabilitasyon alternatiflerine karar verilir. Aynı zamanda nedenini tespit ederek neden beceriksiz alım, uygunsuz beslenme ise dayanak ile zorunlu öneriler vermemiz; emilim bozukluğu ve kan kaybı ise zorunlu testlerle nedeni ortadan kaldırmamız gerekmektedir” diye konuştu.
Alüminyum gizleme kapları ve çelik tencere emilimi eksiltiyor
İlaçların kumpaslı kullanımı yanı gizeme günlük yaşamda bazı beslenme tekliflerinin dikkate alınması gerektiğini ifade eden Dr. Güzin Oğuz Yıldırım, nasihatlerini şöyle sıraladı:
– C vitamini demirin emilimini artırır. Bu sebeple yumurtayı portakal suyu veya domatesle, köftenin yeşil salata ile harcanması demirin emilimini artırmak açısından ehemmiyetlidir.
– Mayalı ekmekteki demir mayasız ekmeğe göre daha çok emilir.
– İyi pişmemiş kuru baklagiller ya da kepek ekmeği demirin emilimini eksiltir.
– Posalı besinlerle beslenme demirin emilimini eksiltir.
– Besinleri gizlemekte kullandığımız alüminyum, paslanmaz çelik ve teneke de demirin emilimini eksiltir.
– Demir yetersizliğini önlemenin bir yolu da çay ve kahveyi yemek sırasında ya da hemen sonrasından harcamamaktan geçiyor. Çay ve kahveyi olası olduğunca ara öğünlerde harcamaya itina gösterin. Ayrıca çayı sarih ve limonla beraber harcamakta fayda vardır.
– Kuru kayısı, kuru üzüm, kuru dut gibi kuru meyveler,
– Yeşil yapraklı sebzeler ıspanak, pazı,
– Fındık, fıstık ve susam,
– Karaciğer, kırmızı et, tavuk ve balık eti,
– Yumurta,
– Pekmez ve üzüm,
– Kuru baklagiller,
– Yumurtayı portakal suyu ile harcayın.
– Baklagilleri etle pişirin.
– Her öğünde kesinlikle bol yeşillik harcayın.
– Ispanak yanına yoğurt ile harcandığında demir emilimi eksilmektedir. Ispanağın yumurta ile pişirilmesi ise biyoyararlılığını artırır.
– Kurubaklagil ve hububatlı yemekler; yanında kesinlikle bol maydanozlu, marullu, domates ve limonlu salata ile harcandığında, hububat ve baklagillerin içindeki demir daha fazla emilir. Ayrıca bu besinler kıyma, parça et ya da tavukla pişirildiğinde demir alımı çoğalmaktadır.
– Demir beceriksizliği ileri ebatta olan bireyler; süt, yoğurt ve ayran gibi kalsiyum kapsayan besinleri yemeklerin yanına değil, ara öğünlerde harcamalıdır. Zira kalsiyumun demirin emilimini yavaşlatma özelliği vardır.
– Kahvaltılarda 1- 2 tatlı kaşığı kadar pekmez günlük demir gereksiniminin çoğunu karşılamaktadır. Özellikle keçiboynuzu pekmezi yüksek demir kapsar.
– Ara öğünlerde; kuru meyvelerden kayısı, dut ve kuru üzüm, günlük demir alımına katkıda bulunur.
Metabolik hastalığı olanlar hekime müracaat etmeli
Dr. Güzin Oğuz Yıldırım, “Tüm bu genel beslenme teklifleri, yenmemesi gereken muhtelif tehlikeli hastalıklarınız yoksa geçerli olup doktorunuza gıdalar mevzusunda kesinlikle danışmalısınız” ihtarında bulundu.
