Çocuklar gelişim devirlerinde yaşadıkları olağan zorluklarla bir arada yakın etrafın olumsuz tesirlerine maruz kalmalarına reaksiyon olarak çoğunlukla duygusal seviyede bozukluklar sergileyebilirler.
Bu olumsuz reaksiyonlar ”Uyum ve Davranış Bozuklukları” olarak isimlendirilir. Bu davranışlar; parmak emme, tırnak yeme, alt ıslatma, palavra söyleme ve çalma-hırsızlık olarak karşımıza çıkar.
Bu davranış bozukluklarının dönemsel ve süreksiz meseleler olduğu unutulmamalıdır. Çocuğun kişilik gelişiminin oluşması ve olumsuz davranışların azalarak yok olması için uygun/olumlu etraf çok değerlidir. Çocuğun kişilik gelişiminde büyük rol oynayan olumlu çevreyi yaratmak ise sevgi dolu, sağlam, anlayışlı ebeveyn yaklaşımıyla mümkün olur. Bu çevreyi bulamayan çocuk inançsız olur, çelişkiler yaşar, sevilip sevilmediğini anlayamaz ve etrafındakilere güvenmez. Bunun sonucunda ise büyüklerin ilgisini çekmek için istenmeyen ve gereksiz davranışlarda bulunur.
ALT ISLATMA
Çocuklar 2-3 yaşlarına kadar geceleri altlarını ıslatabilirler. Gündüz alt ıslatmanın kesilmesi 2 yaş civarında gece alt ıslatmanın kesilmesi ise 3.5-4.5 yaş civarında gerçekleşir. 4 yaşından sonra alt ıslatmanın hala devam etmesi hem anne baba hem de çocuk için sıkıntı bir durumdur. Bu alt ıslatma iki biçimde karşımıza çıkabilir. Birincisi kas-kontrol gecikmesinden kaynaklanabilir. İkincisi ise anne-babanın sistemsiz ve yetersiz tuvalet eğitimi vermesinden kaynaklanabilir.
Kimi durumlarda ise tuvalet denetimi oluştuktan sonra bir gerileme görülür. Yeni bir kardeşin doğumu, konut değişikliği, taşınma üzere ruhsal gerginlik durumlarında ortaya çıkabilir. Kimi uzmanlara nazaran bu gerileme çocuğun annesine olan öfkesinin sembolik biçimidir. Mesken ortamının çocuk üzerindeki tesiri çocuğun alt ıslatma davranışında büyük rol oynamaktadır.
Pekala çocuğun alt ıslatma sorunu nasıl çözümlenmelidir?
Çocuk muhakkak saatlerde tuvalete gitmeye alıştırılmalıdır. Bu saatler gece ve gündüz olarak anne-baba tarafından denetim edilmelidir. Örneğin geceleyin çocuğun genelde altını ıslattığı saat tespit edilmeli, o saatten yarım saat öncesine alarm kurularak çocuk kaldırılmalı ve şuuru açık bir halde tuvalete gitmesi sağlanmalıdır. Anne baba çocuğa karşı sabırlı ve anlayışlı olmalıdır. İdrar kesesindeki olgunluğun vakitle gerçekleşmesi, tuvalet denetiminin artması ya da ruhsal zorlanmanın ortadan kalkması alt ıslatma probleminin resen kaybolmasına neden olur.
PARMAK EMME
Parmak emmenin çocuklarda 3-4 yaşına kadar görülmesi olağandır. Lakin bu davranışın 4 yaşından sonra kaybolması beklenir. Kimi uzmanlara nazaran çocuğun 5-6 yaşına kadar parmak emmesi olağan karşılanabilir. Alt ıslatma üzere parmak emme de ruhsal gerginliklerin bir sonucu olabilir. Anne baba bu davranışa sebep olacak ruhsal etmenleri ortadan kaldırmalı çocuğa kolay bir lisanla bu davranışın bebeklere has olduğu, büyüdükçe güzel karşılanmayacağı anlatılmalıdır. Aile sabırla, telaşa kapılmadan, kızmadan, dikkat çekmeden bu sorunun üstesinden gelmelidir.
TIRNAK YEME
3-4 yaşlarından evvel bu davranışa sıklıkla rastlanmaz. Tırnak yeme güvensizlik belirtisi olarak kabul edilir. Aile içerisinde çok baskıcı ve otoriter bir eğitimin uygulanması, çocuğun daima azarlanması, kıskançlık, yetersiz ilgi ve sevgiyle problem ve gerginlik tırnak yemeye neden olan esas etmenler ortasındadır. Aile içerisinde tırnak yiyen bir modelin taklit edilmesi de vakit zaman tırnak yeme sebebi olabilir. Bu davranışın anne baba tarafından olağan karşılanılması ve çok yansılarla anlık müdahaleler yapılmaması gerekir. Anne baba çocuğa uyguladığı eğitim prosedüründeki yanlışları saptayıp iyileştirmelidir. Çocuğa inançlı bir etraf oluşturmalı, anlayışla yaklaşmalıdır. Çocukla bu mevzu konuşulmalı ve tırnak yemenin berbatlığı vurgulanmalıdır.
PALAVRA SÖYLEME
4 yaşına kadar çocuklar kelamda palavralar söyleyebilirler. Bu palavralar çocukların hayal dünyalarının bir göstergesidir ve gerçek manada palavra değillerdir. Çocuğun gerçekle gerçek olmayanı ayırt etmesinden sonra palavraların devam etmesi palavranın temelinde etrafla olan olumsuz ilgilerin yattığının göstergesidir. Bu cins palavralar bencilce sonuçlar elde etmek için bilerek ve isteyerek diğerlerini kandırmaktır. Kendini denetim edemeyen ve çok bencil çocuklar bu çeşit palavralar söyleyebilir. Kendileri ve etraflarıyla barışık olan çocuklar palavraya en az başvuran çocuklardır.
Çocuklar çekindikleri ya da kendilerine fazla karışıldığı için palavra söyleyebilirler. Bazen de gelişmemiş ahlak şuuru ve küme içinde statü kaybetme telaşı de palavraya sebep olabilir.
Palavrayla çaba nasıl olmalıdır?
Hakikat söylemenin kıymeti çocuğa vurgulanmalı ve övülmelidir. Tıpkı vakitte yetişkinler çocuğa yeterli birer örnek olmalı ve davranışlarını ona nazaran düzenlemelidir. Çocuğu palavraya itecek durumlara meydan verilmemelidir. Çok kızgınlık, anlayışsızlık ve olumsuz anne baba tavırları sergilenmemelidir.
ÇALMA-HIRSIZLIK
Çocuklarda doğuştan mülkiyet kavramı yoktur, etrafında gördüğü güzeline giden her şeyi çocuk kendisine mal eder ve müsaadesiz kullanır. Bu kavram çocuğa anne baba tarafından kazandırılmalıdır. Çalma olayı 5 yaşına kadar bir sorun oluşturmaz. Her çocuğa diğerlerine ilişkin olan eşyaları almamanın kıymeti ailesi tarafından öğretilmelidir. Çocuğa kendisine ilişkin oda, çekmeceler ve gereğince büyüyünce harçlık vermek bu bahiste tesirli olur. Çocuk ailenin öbür bireylerine ilişkin olan şeyleri alma teşebbüsünde bulunduğu vakit, kendisine bunların kime ilişkin olduğu hatırlatılmalıdır. Anne babaların da bu süreçte çocuğa örnek olmak ismine diğerlerinin eşyalarını müsaadesiz almaması gerekir. Anne babanın kişilik yapıları, tavır ve davranışları da kıymetlidir. Anne ve babanın davranışları istikrarlı ve dengeli olmalı, çok sevgi ya da katı bir otorite üzerine kurulmamalıdır.
Kaynak:Prof.Dr.Haluk Yavuzer, Çocuk Psikolojisi,Remzi Kitabevi
