Günümüzde birçok ebeveynin aklına takılan sorulardan biridir; Çocuğumda duyu bütünleme sorunu olabilir mi? Aslında bebeklik çağında sinyallerini vermeye başlayan duyu işlemleme (duyu bütünleme bozukluğu) evvelce ‘ annesi de bebekken çok ağlardı’ ya da ‘ babası da emeklemedi direkt yürüdü.’ Ve bunun üzere gözlemlenmiş lakin genelleştirilen tespitler ile geçiştirilse de şimdilerde ebeveynlerin farkındalıkları ile bebeklik çağında fark edilip müdahale için yola çıkılabiliniyor.
Öncelikle duyu bütünleme bozukluğunun (DBB) ne olduğunu hatırlayalım: Beyin ve hudut sisteminin uyaranı işlemede yahut bütünleştirmede sorun yaşadığı bir durumdur. DBB, etraftan yahut kişinin bedeninden gelen duyusal girdinin zayıf bir formda tespit edildiği yahut yorumlandığı ve atipik karşılıkların gözlendiği nörofizyolojik bir durumdur. DBB’li bir çocuk için sıcak yahut soğuk, yorgun, aç, fazla ışık ve ses üzere durum ve hislerini işlemek güç ve yorucu olabilir. DBB bir spektrumda da var olabilir ( Otizm, DHDB, OKB) ve işitme, tat alma üzere tek bir duyuyu yahut hepsini etkileyebilir. Bir ebeveyn olarak önceliğiniz , duyu bütünleme bozukluğunun gerçek zorluklarını anlayıp kabul edip, çocuğunuzun aç, canı yanmış ya da üşümüş vb. olup olmadığını fark etmek ve sonra kendi duyularını anlamalarına ve düzenleyebilecekleri noktaya gelmelerine yardımcı olmaya çalışmak olmalıdır.
Pekala, Nasıl Fark ediliyor?
Ebeveynlerin çocuklarının gürültüye, ışığa, çok dar olduğu düşünülen ayakkabılara ve rahatsız edici giysilere alışılmadık bir reaksiyon verdiklerinde ve rahatsızlık duyduklarını anladıklarında fark edilir. Ayrıyeten, beceriksizlik hakimdir. Merdiven çıkma ve kalem tutma zorluğu yaşarlar ve düğme ilikleme, fermuar çekme üzere ince motor hünerlerinde zorluk yaşadıkları görülür.
Ebeveynler için epeyce şaşırtan ve tasa verici, çok dediğimiz davranışları sergileyen çocuklar neler yapıyor?:
-
Yüzleri ıslanırsa çığlık atarlar.
-
Giydirmeye çalışırken öfke nöbetleri yaşarlar. (özellikle bebeklik çağında)
-
Alışılmadık derecede yüksek yahut düşük ağrı eşiğine sahip olurlar. Şiddetli düştüğünde farkında olmaması ya da arkadaşları ile ebeleme oynarken dokunulduğunda fazla acı hissetmesi.
-
Duvarlara ve hatta insanlara çarpmak onları ve fark etmemek.
-
Taşlar ve boyalar dahil yenmeyen şeyleri ağızlarına sokmak. Çiğnemeye çalışmak.
Dramatik ruh hali değişimleri ve öfke nöbetleri
Ebeveynlerin ekseriyetle birinci fark ettiği şey, tuhaf davranışlar ve ani ruh hali değişimleridir. En düzgün ihtimalle tuhaf, en berbat ihtimalle üzücü hissettirir. Çoğunlukla bu, etraftaki bir değişikliğe çok ve büyük bir reaksiyondur. Çocuğun davranışında radikal, açıklanamaz bir değişiklik oluşur.
Örneğin, bir birinci sınıf öğrencisi sakin bir ortamda sakin bir yetişkinle güzel iş çıkarabilir. Lakin o çocuğu çok görsel ve işitsel uyarımla dolu bir markete koyun ve hem çocuk hem de ebeveyn için dehşetli olan çok bir öfke nöbeti yaratabilirsiniz . Bu oyun parkları, okullarda tenefüs saatleri için de geçerlidir.
Savaş ya da Kaç Yansısı
Duyu bütünleme zorluğu yaşıyor olmanın bir öteki yanıtı da kaçmaktır. Şayet bir çocuk tehlikeden habersiz bir biçimde oyun parkına yahut park alanına atlarsa,bu; kendisini üzen ya da yoran bir şeyden kaçtığını ve kendisini sakinleştirmesi için bir yol buduğunu gösteriyor. Ya da bir çocuk duyusal çok yükte olduğunda agresifleşebilir. Geri kalanımızın hafife aldığı gündelik his durumlarına aslında nörolojik bir ” panik ” reaksiyonu veriyor olurlar. Kendilerini sakinleştirmeye çalışan çocuklar için güvenlik ikinci planda kalıyor. Güvenliği sağlamak ve onu anladığınızı belirtmek olması gereken gerilim ile baş etme düzeyine çekilmelerine yardımcı olabilir.
Çocuğunuzun Duyusal Sürece Bozukluğu olabileceğini gösteren işaretler nelerdir?
-
Duyu Bütünleme Bozukluğu ses, dokunma, görme üzere duyulara çok ya da daha az karşılık oluşturabilir. Çok sıcak yahut çok soğuk biçiminde yansılarla rahatsızlık yaşaması üzere durumlar oluşur.. Köpek havlaması ve bunun üzere başka şeylere fizikî kasvet ve çok dert yaşar. Bu üzere durumlara benzeri karşılıklar verir.
-
Dokulara ve muhakkak giysilere karşı reaksiyon : DBB’li kimi çocuklar, muhakkak giysilerin bedenlerinde yarattığı pay dayanamazlar. Çok az dikişe sahip kolay tarzlara muhtaçlıkları vardır ve etiketlerin çıkarılması gerekir. Yün üzere makul kumaşları giyemeyebilirler.
-
Makul seslere yahut yüksek seslere karşı hoşgörüsüzlük : DBB’li birtakım çocuklar elektrik süpürgelerinin, sirenlerin yahut ağlayan bebeklerin seslerinden nefret eder. Bu sesler, DBB’li bireylere fizikî acı hissi veren bir duruma neden olabilir ve konsantre olmayı yahut çalışmayı zorlaştırabilir.
-
Çok reaksiyonlara neden olan yiyecek dokuları ve renkler olabilir. Farklı kıvamlarda yiyecekler, parlak renkler gibi…
-
Boya kalemi yahut kalem kullanmak, oyuncak bebeklerin üzerine küçük giysileri giydirmek yahut kendileri için kıyafetlerin üzerindeki düğmeleri kullanmak üzere ince motor hünerleri kullanmada zorluk .
-
Değişim yahut geçişlerle ilgili zorluk. Tüm küçük çocukların geçiş müddetine gereksinimi olsa da, DBB’li bir çocuk bir faaliyetten başkasına geçme, odaları yahut meskenleri taşıma, sınıfları değiştirme yahut hatta konutunuzda perdeleri değiştirseniz bile gerçek meseleler yaşayabilir. Değişiklik, çocuğa bağlı olarak duruma alışmada zorluk yaşaması yahut büsbütün geri çekilmeye (daha fazla zorluk yaşaması, başa dönmesi) neden olabilir.
-
Sakarlık: eşyalara yahut insanlara çarpmak. DBB’li şahıslar bazen kendi bedenlerinin uzayda nerede olduğunu bilmekte zahmet çekerler. Ayrıyeten etraflarındaki mobilyaları yahut etraflarındaki insanları “görmemelerine” neden olan etraflarından bunalabilirler.
Bu bulguları fark ettiğinizde yapacağınız birinci ve en kıymetli adım çocuğunuzun ne kadar zorluk yaşadığını anlamak ve bu mevzuda uzmanlaşmış bireylere danışmak olacaktır. Şahısların duyu bütünleme alanında milletlerarası kabul edilmiş kriterlere sahip bir eğitim programından mezun olmuş, kıymetlendirme yapıyor olması, müşahede ve karar verebilmenin yanında ve aile ile iş birliği içinde çalışıyor olması sizler için değerli noktalar olmalıdır.
