Genç ya da yetişkin ne vakit “of anne baba ya ben artık çocuk değilim” dese ailenin çoğunlukla birinci savunması “kaç yaşına gelirsen gel bizim için her vakit çocuk kalacaksın” kelamı olur. Bu bilhassa de Türk aile yapısı üzere yarı klâsik toplumlarda sıklıkla gözlenen bir olgudur. Çocuğun artık çocuk olmadığı bir yetişkin olduğu ya da yaşının ilerlediği bir türlü kabul görmez. Zira aile bağları o derece duygusal ve iç içe geçmiş vaziyettedir ki anne babalar bir türlü çocuklarının büyüdüğü ve bir birey olduğu gerçeğini kabullenmezler. Pekala bu derece iç içe geçmişlik yanlışsız mu? Gelin bir arada inceleyelim.
Öncelikle aile fertlerinin kaç yaşlarına gelirse gelsin birbirlerini önemsemeleri, birbirlerine sevgi duymaları, yardımcı ve takviye olmaları son derece olumlu bir tavırdır. Mesela bu tavrı batı toplumlarında pek göremeyiz. Onlarda 21 yaş artık tam bir kişiselleşme yaşı olarak kabuk edilir ve bununla birlikte aile, çocuklarından neredeyse tüm takviyesini çeker. Görüşme sıklıkları azalır. Artık o bir bireydir ve kendi başının devasına bakmalıdır. İşin bu tarafının da tıpkı bizdeki iç içe geçme durumu kadar yanlışsız bulmadığımı söylemeliyim. İster genç ister yetişkin olsun, ister birlikte ister farklı yaşansın fertler toplumsal ve duygusal olarak birbirlerini desteklemeye devam etmeli bağlarını büsbütün koparmamalıdırlar.
Lakin Türk toplumuna baktığımızda bu durum bazen çok abartı bir noktaya varabiliyor. Her çağa uygun bir yaklaşım durumu vardır. Bir çocuğa bebek üzere, bir yetişkine bir çocuk üzere ya da bir çocuğa yetişkin üzere davranılmaması gerekli. Bu durum bireyin toplumsal, duygusal gelişimini ve özgüvenini olumsuz olarak etkiliyor. Örneğin ergenlik periyodundaki bir gence çocuk üzere davrandığınızda (onun yerine ona sormadan karar vermek, onun denetiminde ve sorumluluğunda olması gerekenleri daima hatırlatmak, daima her şeye müdahil olmak vb.) öfkeyle reaksiyon verse de zihninin bir noktasında ona kendini yetersiz hissettirecek bir niyet tohumu ekmiş olursunuz. Bunun ileriki safhalarında ise kişi yetişkinlik çağında kendi kararlarını veremeyen, önemli kararsızlıklar yaşayan, hayatıyla ve geleceği ile ilgili bir plan program yapamayan, daima onay bekleyen, kendi istekleri ve hayalleri olmayan diğerlerine ipotekli bir kişilik yapısına bürünür. Yani bağımlı olacağı bir kişi arar. Onun varlığına daima muhtaçlık duyar. Onun kendisinin yerine karar vermesini sağlayarak, yapılan seçimlerin sorumluluğunu üstünden atmaya çalışır. Zira kendini biçare, güçsüz ve zavallı hisseder. Bağımlı olunacak kişi bir eş, arkadaş ya da aileden biri olabilir. Halbuki sağlıklı bir yetişkin tek başına var olmayı (kendi ayakları üzerinde durabilmeyi) bilmelidir.
Bir de daha ender de olsa bunun zıddı bir durum kelam konusu da olabiliyor. Yani bir çocuğa ya da ergene yetişkin özgürlüğü tanınan durumlar da mevut. Aslında buna özgürlükten fazla ihmal diyebiliriz. Bu aileler çocuklarına özgürlük ismi altında külliyen aralıklı, soğuk, duygusal rastgele bir etkileşim olmadan davranıyorlar. Bu ortamdaki çocuk hürlüğün ve ilgisizliğin de verdiği tesirle çok uç noktalara gidebilir, bunları deneyim edebilir. Sevgi ve alakadaki eksikliği uygun olmayan biçimlerde (bir çeteye üye olmak, unsur bağımlılıkları, sevgisiz büyüdüğü için insanlara karşı öfkeli ve duygusuz olmak, önemli cürümler işlemek gibi) tamamlama durumu kelam konusu olabilir.
Bu yazıda her iki uçtan da örnek verip karşılaştırmaya yapmaya çalıştım. Ailelerin yapması gereken şey dengeyi sağlamak olmalı. Her yaşa uygun hudutlar geliştirilmeli, seçimler ve kararlar demokratik bir biçimde alınmalı, çocuklarınızın seçimlerini ciddiye almalısınız. Natürel ki bu seçimler tekrar yaşa uygun seçimler olmalı. Mesela 13 yaşındaki çocuk gitmek istediği spor kursunu seçmek de hürdür lakin gece geç saatlere kadar dışarılarda tek başına bulunması onun seçimi ya da kararı dışında kalmalıdır. Zira o yaştaki bir çocuk gece vaktindeki tehlikelerden bir haberdir ve şimdi kendini koruyabilecek yaşta değildir. Fakat bir yetişkine bu türlü bir sınırlama getirilmesi abartı kaçabilir hakikaten o risklerin ve tahlil yollarının daha çok farkındadır.
Bu yüzden sağlıklı kimlik gelişimi için her vakit ebeveynler çocuklarının yaşlarına uygun biçimde davranış ve yaklaşımlar göstermelidir.
