Yüzde gerçekleştirilen hareketler 7. Baş hududu olan yüz sonu aracılığıyla sağlanır. Bu yüz sonuna tıpta fasyal hudut ismi verilir. Bu sonlar beyin sapından çıkmakta ve kulağın ön tarafından yüze ulaşmaktadır. Yüz hududunun emeli beynimizden gelen hareket buyruklarını yüz kaslarına ileterek yapmak istediğimiz hareketleri gerçekleştirmektir. Lakin beyinde ya da yüz hududunda oluşan birtakım çeşitli nedenlerle oluşan hasarlar ya da hastalıklar bu durumu engellerse o vakit yüz kaslarında meydana gelen hareketler ya büsbütün kaybolur ya da kısmi engellenir. İşte bu duruma da yüz felci denir. Yüz felci yüzün bir ya da iki tarafında görülebilir. Birden ortaya çıkabilir ya da bir vakit dilimi içerisinde kademeli olarak da görülebilir. Yüz felcinin ortaya çıkmasındaki sebebe bağlı olarak kısa müddette geçebilir ya da uzun bir müddet devam edebilir. Yüz felcine tıp lisanında fasyal paralizi ismi verilir. Yüz felcinin her yaşta görülebilme durumu vardır. Yenidoğan bebeklerde doğum sırasında travma nedeniyle görülebilir.
Yüz Felcinin Nedenleri
– Bell Paralizisi: Yüz felcinin en sık görülen nedenlerindendir. Yüzün yalnızca bir tarafındaki kasları tesirler ve kaslar güçsüz düşer. Birdenbire gelişir ve nedeni bilinmez. Yüz hudutlarının iç kulak etrafındaki bir kısmında iltihap oluşması sonucu viral enfeksiyonla ortaya çıktığı düşünülmektedir. Soğuk ve rüzgara maruz kalmanın da tesirli olduğu söylenmektedir. Çoklukla 6 ay içerisinde düzgünleşme gerçekleşmektedir.
– İnme: Yüz felcinin değerli bir nedenidir. Yüz kaslarının denetim eden hudut hücrelerinin beyinde inme sonucu hasarlanmasıyla yüz felci oluşur. Beyin hasarı ve bildirilerin yüz sonuna yanlışsız formda aktarılamamasından kaynaklanır. Beyin hücrelerinin ziyan görmesinin nedenleri ortasında oksijen eksikliği ve beyin kanaması nedeniyle beyin hücrelerinde çok basınç oluşması durumu vardır. Yüz felciyle birlikte çoklukla kol ve bacakta kuvvetsizlik, şuur bulanıklığı, istikrar problemleri, mesane ve bağırsak işlevlerinde bozulma üzere durumlar da yaşanır. Alın ve göz kapağı kasları işlevlerini yerine getirmektedir.
– Başka Nedenler: Kafatasında kırık, kulak etrafına yahut yüze gelen travmalar, baş-boyun tümörleri, orta kulak iltihapları ve kulakta görülen başka hasarlar, yüz yaralanmaları, sistematik hastalıklar (şeker hastalığı, hipertansiyon, hudut iltihabı (nörit), vitamin eksikliği), Ramsay-Hunt Sendromu (su çiçeği etkeni olan varisella zoster virüsünün tekrarlaması durumudur ve hastalık sonucunda yüz sonu zedelenmesiyle oluşur), kene ısırmasıyla bulaşan bakteriyel bir enfeksiyon hastalığı olan Lyme hastalığı, tümöral hastalıklar, cerrahi müdahaleler (kafa içinde, kulakta ya da tükrük bezinde öteki sebeplere bağlı yapılan ameliyatlarla yüz hududunun hasara uğraması), doğum travmasına bağlı ortaya çıkan süreksiz yüz felci üzere nedenler yüz felcinin öteki nedenleri ortasındadır.
Yüz Felci Belirtileri
Bell Paralizisinde yüzün çoklukla tek tarafında felç ortaya çıkar. Felcin ortaya çıktığı taraftaki göz kırpılamaz, istemsiz göz yaşı akımı artar ve alın kırıştırma denetimi azalır. Ağız köşesi düşer ve sarkma meydana gelir. Etkilenen tarafta tat duyusu da azalır. Kaşlarda seğirme üzere istemsiz hareketler ortaya çıkabilir. Lisanda peltekleşmeyle konuşma bozukluğu oluşabilir. Çok salya üretimiyle tükürük sıvısı ağız dışına akabilir. Etkilenen tarafta kulak içinde ya da ardında ağrı hissedilebilir. Ayrıyeten sese karşı da çok hassasiyet oluşur. Yeme ve içmede zorluklar yaşanabilir. Çene eklemi etrafında ağrı oluşabilir.
İnmeye bağlı ortaya çıkan yüz felcinde de Bell Paralizisindeki belirtiler görülür fakat birtakım ek olarak kimi belirtiler de görülebilir. Bunlar; şuur değişikliği, baş dönmesi, baş karışıklığı, uykuya meyil, istikrar bozukluğu, görmede değişiklikler ve sorunlar, epileptik nöbetler, bedenin tek tarafında kol ve bacakta güçsüzlük durumudur. İnmeye bağlı olan yüz felçlerinde Bell Paralizisinden farklı olarak hastalar etkilenen taraftaki gözlerini kırpabilir ve alınlarını kırıştırabilirler.
Yüz Felci Tanısı ve Tedavisi
Yüz felci tanısı için öncelikle belirtiler sorgulanır ve fizikî muayene edilir. Muayene sırasında hastadan kaşlar kaldırma ve çatma, gözleri kapama, alnı kırıştırma, gülümseme üzere mimiklerin yapılmasını istenir ve böylelikle kas hareketleri kıymetlendirilir. Bunun yanı sıra ayrıyeten elektromiyografi (kasların ve onları denetim eden sonların sıhhatini denetim eden test), bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme, kan tetkikleri tanıyı doğrulamak ve mümkün öbür nedenleri dışlamak hedefiyle yapılabilir.
Yüz felci tedavisi sebebe nazaran değişmektedir. Buna nazaran;
– Bell Paralizisine bağlı ortaya çıkan yüz felci yaşayan şahısların büyük çoğunluğu rastgele bir tedaviye gereksinim duymadan kendi kendine vakitle güzelleşmektedir. Fakat erken devirde, kortizon içeren ilaçlar ve antiviral ilaçlar kullanılırsa hastaların tam uygunlaşması bahtı daha da artmaktadır. İlaç tedavisinin yanı sıra uygulanacak fizik tedavi de önerilmektedir. Böylelikle kasların güçlenmesine ve kalıcı hasar oluşumuna mani olmaktadır. Fizik tedavi; duyusal ikazlar, masaj, esneklik antrenmanları, mimik antrenmanları, elektrik stimülasyonu ile yapılır.
Bell Paralizisi bir ya da iki göz kapağının kapanmasını önlediği için göz kırpmada sorun ortaya çıkar. Bu durum da beğenilen korneanın kurumasına neden olur ve yabancı cisimler göze girip zedelenmeye neden olabilir. Bunu engellemek için hastalara yapay göz yaşı damlası ve gece göz nemlendiricisi kullanması önerilir. Gözün nemli kalması ve korunmasını sağlamak için a şeffaf plastikten yapılmış bir aparat ve gece gözü kapatmak için de göz bantları kullanılabilir.
İnmeye bağlı yüz felci tedavisinde öncelikle inmenin tedavi edilmesi gerekmektedir. İnme yeni olmuşsa ve bu durumun nedeni pıhtıysa o vakit pıhtının çözülmesine yönelik bir tedavi uygulanmaktadır. Şayet inme daha evvel olmuşsa beyinde daha fazla hasar riski oluşmaması için ilaç tedavisine başlanır. Burada en kıymetli öge inmenin kalıcı hale gelmesini engellemektir.
Öteki nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan yüz felci tedavisinde cerrahi müdahaleye başvurulabilir. Hasarlı sonları yahut kasları onarmak yahut varsa tümörleri çıkarmak için ameliyat yapılabilir. Göz kapaklarının kapatılmasına yardımcı olmak için küçük yükler cerrahi yolla yüz felcine bağlı olarak kapanmayan göz kapağının içine yerleştirilebilir. Denetimsiz kas hareketi yaşayan şahıslara botoks enjeksiyonları uygulanarak bu durum denetim altına alınabilir. Fizik tedavi de istemsiz kas hareketlerini denetim altına almak için uygun bir tedavi usulüdür. Hasta düzelmeyi hızlandırmak için yüz kaslarına masaj uygulayabilir ve yüz kaslarını çalıştırmak için sık sık mimik hareketleri yapabilir. Tıpkı vakitte dikkat edilmesi gereken bir durum da soğuk havalarda boyun ve baş bölgesini sıcak tutma ve müdafaadır