Bu olay belirli aralarla yinelenirse o şahıs da sara var demektir. O halde nöbet, beynin güçlü ve süratli bir elektrik akımı ile kaplanması neticeyi oluşan kısa ve geçici bir vaziyettir, ruh ya da us hastalığı değildir ve bazı ender gidişatlar dışında zihin geriliğine yol açmaz.
Saraya yol açabilen nedenler
Çoğunlukla saranın bir açıklamasının bulunamaz. Çocuklarda saraya en sık yol açan sebepleri şöyle özetleyebiliriz.
Doğuştan gelen hastalıklar: Kromozom hastalıkları, üretim maddeleri ile alakalı farklılıklar kapsayan metabolik hastalıklar, bazı enzim noksanlıkları gibi doğuştan gelen nedenler.
Gebelikte bebeğin beyin gelişimini etkileyen mikrobik hastalıklar, annenin ilaç ve içki alımı.
Doğum sırasında alana gelebilecek beyin yaralanması, kanaması ve beynin oksijensiz kalması.
Doğum sonrası menenjit, beyin iltihabı.
Kazalara bağlı beyin yaralanması.
Beyin tümörleri.
Uzun süren ateşli havaleler.
Bazen nöbetler, olaydan seneler sonra ortaya çıkabilir. Bir çok olayda da nöbetlerin sebeplerini en çağdaş araştırma usulleri ile bile bulabilmek olası olmayabilir.
Sara çocuğunuza sizden mi geçmiştir? Bir çocuğunuz daha olursa onda da sara büyüme olasılığı var mıdır? Her iki suale de verilebilecek yanıt büyük oranda hayır olacaktır. Ancak hem anne hem de babanın ailesinde sara olduğuna dair belirti, ya da tek bir tarafta sara hikayesi ile beraber anne-baba akrabalığı varsa ve özel bazı sara cinslerine sahiplerse irsiyetin rolü olduğu söylenebilir. Bu mevzuda her hastanın kendi içinde değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu surattan bu mevzuda daha fazla bilgi almak için hekiminizle görüşmeniz nasihat edilir.
Sara nöbetleri nasıldır?
Elektriksel bozukluk şayet beynin yalnızca bir kısmını tesirlerse parsiyel nöbet dediğimiz nöbet tipi oluşur. Parsiyel nöbetlerin en sık görülen cinsi şuur kaybı ile beraber olan kompleks parsiyel nöbetlerdir. Birey sersemlemiş ve afallamış bir haldedir, gözlerinin önünde benekler göreöğrenir, kulakları çınlayabilir, mide bulantısı olabilir, giysilerini çekiştirebilir, ellerini kollarını anlamsızca oynatır ve yaptıklarının farkında değildir. Genellikle nöbet geçtikten sonra da olanları hatırlamaz.
Başka bir parsiyel nöbette muhakkak bir adale grubunu örn: bir kolu veya surat yarısını hakimiyet eden beyin bölgesinin etkilenmesi ile olur. Nöbet esnasında yalnızca o adale grubu etkilenir ve hakimiyet edilemeyen hareketler yapmaya başlar, bu olaydan başka hiçbir adale grubu etkilenmez ve şuur kaybolmaz kolay parsiyel, fokal motor nöbetler.
Tam beyin etkilendiğinde ise netice jeneralize nöbettir. Jeneralize nöbetin bir çeşidi jeneralize tonik-klonik nöbettir grand-mülk. Grand-mülk nöbet geçiren bir kimse aniden şuurunu kaybeder ve yere düşer, adaleleri kasılır sonrada tam bedeni sarsılmaya başlar, ağzından köpük gelebilir, dilini ısırabilir, idrar ve kakasını kaçırabilir, dudaklarında, suratında, ellerinde morarma olabilir. 1-5 dakika sonra çırpınma hareketi durur, arkadan bazen uyuklama veya bitkinlik yarıyılı başlar, bundan sonra kalkıp daha evvel yaptığı işine devam eder.
Başka bir jeneralize nöbet tipi dalma absans, petit-mülk nöbeti olarak öğrenilenidir. Bu nöbet o kadar kısadır ki, sezilmeden geçebilir. Absans nöbeti geçirenler hayal kuruyormuşcasına etraflarına birkaç saniye anlamsız gözlerle baktıktan sonra yaptıkları işlerine devam ederler. El kol hareketi yoktur, birey kısa bir zaman için şuurunu yitirmiştir. Rehabilitasyonsuz kalırsa bir gün içinde kerelerce tekrarlayabilir. Bu tip nöbetler çok kısa süreli olduğundan aile tarafından pek önem verilmeyebilir veya farkedilmeyebilir.
Nöbetlerin peşpeşe gelmeleri haline status epileptikus denir. Hayati riski olan bu gidişatta hastanın acilen sağlık kurumuna kaldırılması gerekir.
Her sara nöbetinde şuur kaybı olmayabilir. Bazı nöbetler de yalnızca uykuda görülebilir. Burada anlatılanlar en sık görülen nöbet tipleridir. Saranın başka tipleri de vardır.
Hastalığın teşhisi
En ideali hastanın nöbetini hekimin görmesidir. Ancak çoğunlukla bu olası olamaz, bu sebeple hekiminiz evvel nöbeti gören bireyler ve anne-babadan nöbetin başlangıcı, sıklığı ve özellikleri hakkında ayrıntılı bilgi alır. Ayrıca hamilelik, doğum, çocuğun gelişimi ve öbür aile fertlerinde nöbet olup olmadığı mevzusunda bilgi isteyecektir. Ayrıntılı bir nörolojik muayeneden sonra bazı laboratuvar muayenelerine gereksinim doğabilir. Bunların başında elektroensefalografi EEG kazanç. Bunun yanısıra beyin tomografisi CT, manyetik titreşim MRI, uzun süreli EEG-video monitorizasyon ve muhtelif biyokimyasal ve metabolik muayeneler kanda, idrarda ve beyin-omurilik akışkanında zorunlu olabilir. Bu muayenelerin hiçbirisinin hasta açısından ehemmiyetli bir riski yoktur. Aksine bu nöbetlerin sebebini bulmak, epileptik olmayan öbür bazı nöbetlerden ayırdedebilmek için gereklidir.
Hekiminiz sara teşhisini kesin bazı ispatlar olmadan koymaz. Uzun süreli en az 4-5 senelik, belki de ömür boyu sürecek ciddi ve külfetli bir rehabilitasyonu gerektirdiğinden teşhisi koyarken çok dikkatli davranmalıdır. Bu safhada hekim aile işbirliğinin çok büyük ehemmiyeti vardır.
Nöbet anında yapılması ve yapılmaması gerekenlere ait bazı kolay kaideler Büyük bayılma biçiminde nöbet geçirmekte olan çocuğunuza yapılacak şey onu olabilecek hasarlardan gözetmek ile hudutludur.
Sakin olun, çocuğun yanından ayrılmayın, destek gerekiyorsa bir başkasını bu işle görevlendirin.
Çocuğu yere yatırın, çevresindeki sivri maddeleri ortadan kaldırın.
Çocuğu yan döndürüp tükrüğünün dışarı akması ve daha rahat soluk alıp vermesi için başını hafif yana arkaya eğin. Giysilerini rahatlatın, şayet takıyorsa gözlüklerini çıkartın, hastanın dilini ısırmasını yasaklamak emeliyle elle veya bir cisimle çeneyi açmaya çalışmayın, ağzına hiçbir şey koymayın. Ancak ağızdaki besin maddelerinin çıkartılması faydalı olur.
Üzerine su dökmeyin, güçle soluk aldırmaya çalışmayın, çocuğu sallayarak ya da suratına vurarak, bazı maddeler koklatarak uyandırmaya çalışmayın.
Nöbet esnasında ilaç vermeye çalışmayın, hekiminizin teklifleri dışında kendi kendinize nöbetin geçmesine müteveccih hiçbir şey yapmayın.
Unutmayın ki nöbet sonrasında çocuk bitkin, ne yaptığını öğrenmez haldedir, bu safhada elinizden geldiğince sakin bir biçimde teskin ederek bu vaziyetin düzelmesini bekleyin, güven verici olun.
Nöbetler hakkında verebileceğiniz tüm bilgiler hem çocuğunuza, hem de hekiminize destekçi olacağından dikkatli bir gözlem daha sonra hekiminizin suallerini yanıtlamada çok işe yarayacaktır.
Akıllıca gözlemek ussuzca müdahele etmekten daha faydalı olacaktır.
Nöbet 10 dakikadan uzun sürerse ya da kısa bir süre sonra tekerrürlerse hekiminize haber verip nasihatlerine uyun ya da en yakın sağlık merkezine başvurun.
Unutulmamalıdır ki riskli görünümüne karşın sara nöbeti öldürücü değildir.
Sara rehabilitasyon edilmeli mi?
Sara, kesinlikle hekime müracaat etilmesini ve hekimin zorunlu gördüğü sürece hakimiyet altında kalınmasını gerektiren bir hastalıktır. Bu saranın ömür boyu devam edeceği biçiminde idrak edilmemelidir. Saranın bazı cinsleri hasta muhakkak yaşlara geldiğinde kendiliğinden tamamen düzelebilirler ve bunlarda ilaç rehabilitasyonuna gerek duyulmabilir, ancak bu kararı hekim vermelidir. Ülkemizde ne yazık ki sara hastalığı hekim olmayan bireyler tarafından rehabilitasyon edilmeye çalışılmaktadır. Nöbetlerin yinelemesi ve status epileptikus hali, beyinde oksijensiz kalmaya bağlı bazı tesirlere yol açabilir ve her nöbet bir sonra kinin ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir. Rehabilitasyonsuz kalan ufak nöbet cinslerinin bir süre sonra büyük nöbetlere dönüşmesi mümkündür ve nöbet geçirme anında hastanın maruz kalabileceği riskler vardır. Bunlar, merdivenden düşme, birey caddede ise trafik kazası, suda boğulma, vb.dir. Yukarıyada sayılan tüm bu sebeplerle sara kesinlikle müdahale edilmesi gereken bir vaziyettir. Saranın en ehemmiyetli rehabilitasyon biçimi ilaç rehabilitasyonudur. Sarada kullanılan ilaçlar beyin hücrelerinin fazla uyarılma vaziyetini baskılayarak nöbetlerin oluşunu maniler. Sara ilaçları hergün, önerilen dozda ve saatlerde çok düzgün bir biçimde kullanılmalıdır. Anne-babaların sık yaptıkları yanlışlıklar; *örneğin sabah dozu unutulduğunda akşam her iki dozun beraber verilmesi veya *dozların çok dakik verilebilmesi emeliyle çocuğun uyku kumpasının bozulması gibidir. Bu uygulamalar hastaya bereket sağlamaz. İlacın veriliş saatlerinde yapılacak 30-60 dakikalık oynamaların hasarı yoktur.
Hekiminiz çocuğun yaşını, kilosunu, nöbet tipini göz önüne alarak ilaçları seçmiştir. İlaçları kumpaslı ve hekiminizin tarif ettiği gibi kullanmanız çok ehemmiyetlidir. Kullanılan bu ilaçların hastalığı tamamiyle geçirmediğini, ancak nöbet gelmemesini sağladığını ya da sayısını azalttığını öğrenmelisiniz. Bu sebeple aylardır nöbet olmuyor diye ilaç ölçüsünü eksiltmemeli ya da çocuğunuza vermekten bırakmamalısınız. İlacın ne zaman kesileceğini ya da değiştirileceğini ancak hekiminiz öğrenir. Bazen kullanılan tek bir ilaç nöbeti hakimiyet altına alamayabilir. O zaman hekiminiz ikinci, bazen de üçüncü ilaç ilave edecektir. Çocuğunuzun geçirdiği nöbetlerle ve aldığı ilaçlarla alakalı kayıt tutarak hekiminize destekçi olabilirsiniz.
Sara rehabilitasyonunun düzgün bir şekilde sürdürülmesi halinde de nöbetler devam edebilir. Tıbbın dev adımlarla ilerlediği dünyamızda hiçbir hekim saralı bir çocuğun anne-babadene rehabilitasyon ile nöbetlerin %100 kaybolacağını garanti edemez. Nitekim dünya istatistiklerine bakılacak olursa uygun rehabilitasyon koşullarında hastaların %60ında nöbetlerin tümüyle ortadan kalktığı, %20sinde tüm rehabilitasyon alternatiflerine karşın nöbetlerin devam ettiği görülmektedir. Anne babanın hiç usundan çıkarmamaları gereken bir nokta, sara modern tıbbi rehabilitasyon usulleriyle yeterince hakimiyet altına alınamıyorsa orta çağın sihircilik usulleriyle hiç durdurulamaz.
Halen ilaçla rehabilitasyona yanıt vermeyen muhakkak sara cinslerinde ülkemizde cerrahi rehabilitasyon imkânları geliştirilmektedir.
Sara rehabilitasyonunda kullanılan ilaçların yan tesirleri var mıdır?
Evet, hastalıkların rehabilitasyonunda kullanılan tüm ilaçların olduğu gibi sara rehabilitasyonunda kullanılan ilaçların da özellikle uygun kullanılmadıkları zaman hastada bazı yan tesirleri olabilir. Unutulmamalıdır ki hekiminiz çocuğunuzun rehabilitasyon şemasını kumpaslarken uygun gördüğü ilaçların yan tesirlerini en az seviyeye indirecek biçimde belirler.
Bazı sara ilaçları rehabilitasyonun başlangıcında uyku hali, sersemlik, balanssızlık, ciltte döküntüler gibi yan tesirlere neden olabilir. Hekiminiz bu cins yan tesirlerin görülmemesi için ilaçları ufak dozlarda kullanmaya başlayarak zaman içinde doz artırmayı seçim edecektir. Bazen de rehabilitasyonun ilerleyen senelerinde iştah çoğalışı, şişmanlama, saç dökülmesi, diş etlerinde kabarma, fazla hareketlilik, kıllanma vb. gibi yan tesirler görülebilir. Hekiminiz, kullanılan ilacın çocuğunuzda yarattığı yan tesirleri ve onun epileptik nöbetler üzerindeki tesirini yakından ve şuurlu olarak izleyen birey olduğundan uygun aralıklarla muayene ve zorunlu laboratuvar muayeneleri ile çocuğunuzu gözetecek ihtiyatları alacaktır. Bu gidişat “komşu çocuğuna iyi gelen ilacın” sizin çocuğunuz için kullanılmaması zorunluluğunu anlatan en ehemmiyetli nedenlerden biridir.
Sara tamamen geçer mi?
Bu suale kesin bir yanıt vermek olanaksızdır. Çoğu olayda bu gidişat ergenlik çağına gelindiğinde geçebilir. Öbür olaylarda ise nöbetler ne yazık ki hayat boyu sürer. Her bir fert için gelecekteki vaziyeti şimdiden varsayım etmek olası değildir. Şayet çocuğunuzda nöbetler arka arkaya 2-4 sene görülmezse, hekiminiz yapacağı genel bir gidişat değerlendirilmesinden sonra vereceği kararla ilacı 6-8 ay gibi uzun bir müddette kesebilir. Böylece olayın yinelenip tekrarlanmayacağı beklenebilir. Nöbetler tekrarlamayabilir, ancak yineledikleri takdirde yine ilaç rehabilitasyonuna geçilecektir.
Sara çocuğun hayatını tesirler mi?
Sara netlikle utanılacak bir hastalık olmadığından çocuğunuzla çok sık görüşen ya da beraber zaman geçiren insanların vaziyeti öğrenmelerinde hiç bir mahzur yoktur. Ehemmiyetli olan çocuğunuzun epileptik olması dışında hiçbir farkın bulunmadığının öğrenilmesidir. Çocuğunuzun mesullüğünü sizlerle beraber paylaşan hocayı, mektep hemşiresi, servis sürücüsü, alıştırmanı vb. gibi büyüklerin ve çok yakın bazı dostlarının da sara mevzusunda hiç olmazsa genel bir bilgiye sahip olmaları gerekir. Ne olup bittiğini öğrenmeyen bireyler böyle bir nöbeti izlemekle korkabilir ve çocuğunuza destek edemeyebilirler.
Öncelikle vurgulanması gereken nokta saranın ruh ve us hastalığı ile hiçbir alakası olmadığıdır. Saralı çocukların çoğu olağan zekaya sahiptir. Kimileri mektepte ortalamanın üzerine dahi çıkarlar. Saranın ağır beyin zararı ile beraber olduğu bazı gidişatlarda %20 zekâsal büyüme bozulabilir.
Saranın çocuğunuzun hayatını bazı mevzularda etkileyeceğini kabul etmelisiniz. Kaptan olamaz, yükseklerde çalışamaz ama üniversite dahil olmak üzere istediği mektebe gidebilir. Hekim, avukat, iş adamı, profesyonel sporcu, balerin, fizikçi olmaması için hiçbir neden yoktur. Epileptik insanlar evlenebilir, çocuk sahibi olabilir ve olağan bir hayat yaşayabilir. Gerçekten çocuğunuzun yapamayacağı çok az şey vardır.
Dünyanın tarihi gidişini değiştiren nice ünlü insan epileptikti. Örneğin Julius Sezar, Büyük İskender, Napoleon Bonaparte gibi generallerin bu cins şahıslardan olduğuna inanırmıydınız? Bu bireyler o yarıyılda günümüzün tıbbi bilgilerine sahip olunmamasına karşın pek çok iş muvaffak olmuşlardır. Ayrıca Dostoyevski, Gustave Flaubert ve Dante gibi büyük yazarlar, ismine mükâfatlar verilen Alfred Nobel, Tchaikovsky, Van Gogh, Buddha ve St. Paul de epileptikti.
Dikkat edilmesi gereken hususlar var mı?
Saralı çocuğunuzun da herkes gibi balanslı beslenmeye lüzumu vardır. Hastalığından dolayı aşırıdan vitamin ve mineraller almasına gerek yoktur. Kolalı ve içkili meşrubatlar, çikolata, boyalı şekerlemeler, çay, kahve fazla ölçüde alınmamalıdır. Işığa duyarlı sara cinslerinde çocukların çok yakın mesafeden karanlık odada televizyon izlemesi, bilgisayar oyunları ile uzun süreli oynaması yasaklanmalıdır. Öbür sara cinslerinde böyle bir kısıtlamaya gerek yoktur. Ayrıca fazla uykusuzluk, ateşli hastalıklar, güneş altında uzun süre kalmak, uzun süren açlık ve kafaya gelebilecek darbeler gibi bazı gidişatlar nöbetin ortaya çıkmasını kolaylaştırabilir. Bunlardan kaçınılmalıdır.
Spor yapabilir mi?
Çocuğunuzun pozitif tarafının apaçık olmasına gayret ediniz. Her insanın bir güçlü tarafı vardır.
Çocuğunuzun o tarafını geliştirirseniz kendine güveni çoğalır. Sporda, müzikte, fotoğraf çizmede ve eş mevzularda marifeti varsa, özendirilmelidir. Hastalığı mazeret ederek, çocuğunuzun yapabileceği sporları ve işleri bakımsızlık etmesine müsade etmeyiniz. Kumpaslı fizik faaliyet herkes için bereketlidir. Gerçekten de saralı hastalar spor faaliyetlerine katıldıkları zaman kendilerini daha iyi sezdiklerini ve daha az sayıda nöbet geçirdiklerini söylemektedir. Spor faaliyetlerine katılmakla sağlanan faydanın, yeniden aynı sebeple ortaya çıkabilecek risklerden kat kat üstün olduğu açıktır.
Risk herkesin hayatında şu veya bu zamanda mevcuttur. Bu risk sara hastasında zaman zaman sıradan bir hastanınkinden daha fazla olabilir ama, hastanın olağan hayattaki faaliyetlere katılmasıyla sağlanacak fayda bu riskin göze alınmasına yol kalemtıraş kadar fazladır. Özellikle çocuklarda olmak üzere hastanın öbür insanlarla karşılıklı ilişkiler kurması ve onların yaptıklarını yapması, onun ötekilerine gereksinimi olmayan, üretken bir büyük olması yolunda atılacak çok ehemmiyetli bir adımdır. Nöbetleri hakimiyet altındaki çocuklar zorunlu, anlamlı tedbirler alındığı takdirde spor yapabilirler. Aletli jimnastik, ağır fiziksel efora yol açan etkinlikler ve sık kafa darbelerine sarih olan sporlar sarası olan çocuklarda seçim edilmemelidir. Bisiklete trafiğin yoğun olmadığı alanlarda, kesinlikle kask takarak binmelidir. Yüzme ve sörf cinsi sporlar ancak çocuğun vaziyetini bilen bir yetişkinin himayesinde yapılmalıdır. Tenis ve futbol, tramplen sıçramadan daha güvenli sporlardır.
Araba kullanabilir mi?
Saralıların trafik kazası yapma olasılığı az da olsa öbür olağan sürücülerden fazladır. Ancak bu tehlike diabet gibi kronik hastalığı olanlardan daha fazla değildir. Amerikada yapılan bir çalışmaya göre saralı sürücülerin neden olduğu trafik kazalarının %27 sinin nöbetlerden ileri geldiği, geri kalan kazaların ise içki ve uyuşturucu kullanımına bağlı olduğu tanımlanmıştır. Çocuğunuzun nöbetleri en az 2 yıldır bu süre ülkelere göre değişmektedir hakimiyet altında ise hekiminizden alacağınız izin ile 18 yaşını tamamlamışsa ve ehliyeti varsa araba kullanmasında mahzur yoktur.
Anne-babalara özel not
Çocuğunuzun vaziyetini değerlendirmede hakikatçi olmaya gayret ediniz. Çocuğunuza karşı anlayışlı olunuz. Çocuğun kendisini epileptik değil de sarası olan diabeti, hipertansiyonu, veremi olan vb. bir birey olarak görmesini sağlayınız.
Genellikle pek çok saralı çocuğu tutum ve şahsiyet açısından öbür çocuklardan ayırt etmek olası değildir. Sara nöbetleri genellikle dış etkenlerden etkilenmezler ve ansızın ortaya çıkarlar. Çocuğun üzülmesi, isteğinin yerine getirilmemesi, iştahsızlık, çok terleme veya terli halde su içme gibi gidişatlar nöbetlerin oluşmasında rol oynamazlar. Bu sebeple anne-babanın kendilerini yargılamalarına ve fazla gözetici ve kollayıcı davranmalarına gerek yoktur. Bu davranış çocuktaki teşebbüsçülüğü önler ve fazla korunan bir çocuk cemiyet içinde anne-babası gibi gözeticiler bulamayacağı için uyumsuz bir yetişkin olmaya adaydır. Fazla koruma epileptik çocuk için olduğu kadar, kardeşleri tarafından çekemenmesine yol kalemtıraşından aile içi meseleler de yaratacaktır. Epileptik çocuğunuza alakanız, öbür çocuklarınıza olan alakanızdan az veya çok olmamalıdır. Ona özel muamele yapmayın. Sevginizi, disiplin anlayışınızı, dikkat ve ihtimamınızı denk bölüştürün. Birine bir mesullük verdiğiniz zaman, değişiklerine de ona eş bir mesullük verin. Kuşkusuz bu mesullükler yaşlarına ve hünerlerine uygun olmalıdır. Sarası olan çocuğunuza gereğinden fazla alaka göstermeye gerek yoktur. Ailenin tüm bireyleri bu vaziyeti olgunlukla ve gülümseyle karşılamalıdır. Zira koşulacak mesafe uzundur.
Çocuğunuz için her şeyin müthiş olmasını isteyen sizler için sara tanısı evvelleri bu düşünüzü deviren kabus gibidir. Çoğu anne-baba gibi siz de kendi kendinize Neden benim çocuğumun sarası var? diye soruyor, bazen agresiflik, bazen fobi, bazen de kabahatlilik dinliyorsunuzdur. Bunları sezmeniz gayet natüreldir. Hislerinizi yenmeye çalışmanız çocuğunuza destek etmenizi kolaylaştıracak ve ailenin birliktece olgunlaşmasını ve yakınlaşmasını sağlayacaktır. Anne baba hislerini kendi aralarında açıkca konuşmalı ve gerekirse hekiminden destek istemelidir.
Çocuğunuza karşı karşıya kaldığı meseleyi anlatırken yaşını dikkate alın. Çocuğunuz nöbetlere yol açan bir hastalığı olduğunu öğrenmelidir. Olayın sebeplerini anlayabileceği kadar anlatın. Üç-dört yaşlarındaki çocuklar dahi beynin bedenimizin merkezi olduğunu ve farklı uzuvlarımıza yapılmasını istediği şeyler hakkında emirler yolladığını anlayabilirler. Ancak bazen beynin yolladığı acayip emre bedenimiz uymak istemese dahi itaat etmek zorundadır. İşte kasılmaların sebebi budur. Ancak çocuğunuzun yaşı ne olursa olsun sualin hem bugün hem de yarın geçmeyeceğini bildiği zaman sezeceği negatif duygulara karşı onu hafifletmek zorundasınız. Size “Neden ben?” diye soracaktır. Sizin olayı kabullenmedeki beceriniz, gerek kendi gerekse çocuğunuzun hislerini hakimiyet edebilmeniz, çocuğunuzun mevzubahisi gidişata karşı tepkinini çok tesirler. Bu safhada kendisi gibi krizleri olan bir çocukla buluşturmanın kendisine güvenini artırması açısından büyük bereketi olacaktır. Bir defa daha vurgulayalım: kızmak, kabahatlilik sezmek veya gelecekten korkmak gayet natüreldir. Her meselenizi hekiminizle görüşünüz.
Sara bir tasadır, ancak dünyanın sonu demek değildir. Siz çocuğunuzdaki sarayı yok saymaz, bundan ürkmez, bu vaziyeti mutluluğunuzu alt üst eden bir trajedi olarak görmezseniz çocuğunuzun ruhsal ve fiziksel sıhhati açısından zorunlu temel şartları oluşturabilirsiniz. Ancak bu şartlarda hekiminiz bilgi ve hünerini zaferli olarak uygulayabilir. Tıbbi gidişatınızı konuşacağınız tek birey hekiminiz olmalıdır. Her şeyi tek başınıza çözmeye çalışmak sizin için güç olacaktır. Böyle davranmak zorunda değilsiniz. Etrafınızda arkadaşlarınız var. Ayrıca unutmayınız ki her çocuk gelecekte, cemiyet içinde kendi yerini alacaktır. Ona meseleyi ile barışık yaşamayı öğretebilirseniz, cemiyete mutlu ve zaferli bir insan kazandırmış olursunuz.