Obsesif Kompulsif bozukluk (OKB) tekrarlayıcı, ısrarlı ve zorlayıcı fikir ve yahut davranışlarla kendini söz eden ruhsal bir bozukluktur. Obsesyon yahut saplantı zaten bilince gelen, yineleyen ve badire yaratan, kişinin saçma ve yanlış olduğunu bildiği denetimsiz fikir, dürtü yahut düşlemlerdir. Kompulsiyon (zorlantı) genelde takıntılı fikrin yarattığı tasa ve problemden kurtulmak için geliştirilen ritüel gibisi tekrarlayıcı hareketlerdir.
Kompülsiyonlar obsesyonların yaratığı korku ve anksiyeteyi süreksiz olarak durdurur lakin bir süre sonra obsesif fikirler yineler ve kişi kompulsif hareketleri tekrar yapma muhtaçlığı duyar. Bu döngü vakit ve güç kaybına neden olur, kişinin günlük rutin işlerini yapmasını pürüzler, aile ve arkadaş münasebetlerini zedeler, meslek ve toplumsal yaşantısını makûs tesirler.
Obsesif Kompulsif Bozukluğu olan şahıslar niyet ve takıntılarının gerçek dışı ve anlamsız olduğunu bilirler lakin buna karşın bu durumun üstesinden gelmeleri mümkün değildir.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun nedenleri nelerdir?
Obsesif Kompulsif Bozukluğun nedenleri yapısal ve psiko-sosyal olarak iki ana başlık altında ele alınabilir.
Yapısal nedenler. Biyolojik olarak da isimlendirilen yapısal nedenler beyinde birtakım nörotransmiter diye isimlendirilen biokimyasalların sistemsiz ve istikrarsız salımından ileri geldiği düşünülmektedir. Obsesif Kompulsif Bozuklukta değeri kanıtlanan serotonin ve noradrenalin üzere transmiterlerin salınımında genetik faktörlerin muhakkak ölçüde belirleyici olduğu ispat edilmiştir.
Psiko-Sosyal nedenler. Çevresel neden olarak da isimlendirilen psiko-sosyal nedenler erken yaşlarda kritik gelişim periyotları dediğimiz süreçlerde ağır duygusal yükü yüksek olan yaşantılar ve travmatik olaylarla ilgili olduğu bilinmektedir. Anne, bakıcılar yahut öteki yakın dediğimiz şahısların obsesif ve kaygılı davranışları erken yaşlardaki çocuğa yansıtıldığı taktirde gelecek hayatında obsesif kompulsif bozukluğa taban hazırlamaktadır. Gelişimsel manada çocukluk çağı ruhsal süreçlerin çatışmalı yaşandığında ve bu çatışmaların çözümlenmesinde gerekli karşılıkların gereğince ve yerinde sağlanamadığında obsesif kompulsif bozukluk gelişme mümkünlüğü yüksektir.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun belirtileri nelerdir?
OKB’ da en sık kirlenme, bulaşma, cinsel ve dini obsesiyonlar görülmektedir. Sık görülen kompulsiyonlar ise denetim etme, yıkanma, sayı sayma, belli bir sıraya nazaran yemek yeme, niyetlere ve yahut manzaralara takılıp kalma, işleri muhakkak bir sıraya nazaran yapma, soru sorma yahut itiraf etme muhtaçlığı, simetri ve nizam, biriktirme hususlarını kapsamaktadır. OKB olan şahısların birçok hususa karşı bulaşma telaşları vardır lakin en sık görünenler, idrar, dışkı, meni, mikrop, kir ve gibisi hususlardır. Bu hususların olduğu var sayılan yerlere dokunduğunda yahut bulaştığı niyeti bile şahıslarda bunaltıya neden olabilmektedir. Kişi kirlendiğini düşündüğü beden bölgesini yıkamadan rahatlayamaz yani bulaşma obsesyonlarının oluşturduğu bunaltı, temizlenme kompulsiyonlarının devreye girmesi ile giderilmeye çalışılır. En sık yıkanan bölge ellerdir.
Obsesyon ve kompulsiyonlar, kişinin günlük ömründen muhakkak bir vaktin boşa harcanmasına neden olmaktadır. Hasta saatlerce lavabo başında ve ayakta ellerini yıkar. Yıkanma bir merasim halini alabilir. Kişinin banyo yapması saatlerce sürebilir, bu cins bir dert ve vakit kaybı yaşamamak için giderek daha seyrek yıkanmaya başlar. Lakin bu şahısların temizlikleri ekseriyetle OKB’un belirtileriyle sonlu olup genelde pek pak ve bakımlı olmadıkları gözlenmektedir.
Kuşku obsesyonları en sık görülen obsesyonlardır. Kişi kapı, pencere, musluk, elektrik, ocak ve gibisi objeleri kapatıp kapatmadığından kuşku duyar. Bu nedenle ileri derecede bir bunaltı hisseder. Bunu denetim etme kompulsiyonlarının ortaya çıkması takip eder. Bu denetimler ritüel hali alabilir ve bazen saatlerce sürer.
OKB olan bireylerde uygunsuz cinsel dürtüler hissetme ve eşcinsellik obsesyonları da görülebilir. Saldırganlık obsesyonlarında kendi çocuğu, yakınlarına yahut diğerlerine ziyan verme ve öldürme niyetleri sık sık tezahür eder. Dini içerikli obsesyonlarda cinsel ve saldırgan nitelikler bulunabilir. Saldırganlık, cinsel ve dini içerikli obsesyonları olan bireylerde bir süre sonra ağır suçluluk hisleri ve depresyon bulguları gelişebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk nasıl teşhis edilir?
OKB nun teşhisi kişini yaşadığı obsesiyonlar ve geliştirdiği kompulsiyonlar kıymetlendirilerek konur. Bunun haricinde özel laboratuvar yahut öbür bir testi yoktur. Şizofreni, majör depresyon ve Gilles de la Tourette üzere yapısal ve biolojik temelli kimi psikiyatrik hastalıklarla ayırıcı teşhis konusunda dikkat edilmesi gerekmektedir. Obsesif Kompulsif Bozukluk bazen belirleyici olsa temelde farklı olduklarından Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu ile karıştırılmamalı.
Obsesif Kompulsif Bozukluk nasıl tedavi edilir?
Obsesif Kompulsif Bozuklukta farmakoterapiyle çeşitli ilaçlardan yarar sağlanabildiği üzere psikodinamik psikoterapilerden ve davranışçı bilişsel psikoterapiden de epey yeterli sonuçlar alınmaktadır. Birtakım dirençli olaylarda Elektro Konvulsif Tedavi formülüyle sonuca gidildiği bilinmektedir, tedavide daha radikal bir yaklaşım olarak bilinen psikoşirurji tekniğinde cerrahi müdahaleye başvurulmaktadır.