Lösemi Nedir? ÇOCUKLUK ÇAĞINDA LÖSEMİLER: Çocukluk çağındaki kanser hadiselerinin %35’ini lösemiler oluşturur ve biltihapçı sıradadır. Lösemiler hücre cinsine göre; ALL Akut Lenfoblastik Lösemi ve AML Akut Myeloblastik …
Lösemi Nedir?
ÇOCUKLUK ÇAĞINDA LÖSEMİLER:
Çocukluk çağındaki kanser hadiselerinin %35′ini lösemiler oluşturur ve biltihapçı sıradadır. Lösemiler hücre cinsine göre; ALL Akut Lenfoblastik Lösemi ve AML Akut Myeloblastik Lösemi olmak üzere 2 ana gruba ayrılır. Kendi içlerinde de alt sınıflar tanımlanabilir.Türkiye ’de her sene 16 yaşın altında 1200-1500 yeni lösemili çocuk vakası bildirilmektedir.
Lösemi sebepleri henüz bütün olarak aydınlatılmamıştır. Sitogenetik ve moleküler tekniklerdeki yeni gelişmelerle; genetik yatkınlıklar, radyasyon, benzen ve türevleri bali, vs., böcek ilaçları gibi kimyasal maddeler, bazı kalıtsal hastalıklar ve bazı viral hastalıkların hep birlikte lösemiye neden oldukları çalışmalarla gösterilmiştir. Lösemi her yaşta görülmektedir. En sık çocukluk çağında 2-5 yaşlarında çoğalmaktadır. 1 yaşın altında, 10 yaşın üstündeki yeni hadiselerde rehabilitasyona yanıt eksilmektedir.
Herhangi bir tesirle damarlarımızda gezen kanın esas üretim yeri olan kemik iliğimizdeki ana hücrelerde oluşan parola farklılığı ile blast ismini verdiğimiz olgun olmayan kan hücrelerinde çoğalış alana gelmektedir. Bu hücreler süratle yayılarak kemik iliğini, lenf bezlerini, dalağı, karaciğeri, beyin ve merkezi sinir sistemini yakalamaktadır.
BELİRTİLERİ:
Çocuklarda lösemi hastalığının belirtileri:
* İştahsızlık
* Kansızlık
* Zayıflama
* Bacaklarda kemik sızıları
* Cilt altında kanamaları kırmızı noktalar veya morarmalar
* Btümörün ve dişeti kanamaları
* Ateş
ilk gözlenen bulgulardır.Ayrıca yayıldığı organlara ait belirtiler, misalin başağrısı, kusma, karın ağrısı, görme bozuklukları ehemmiyet taşıyabilir. Bu yakınmalarla başvuru ettikleri çocuk hematoloji kan hastalıkları uzmanlarınca yapılan muayenede çoğunlukla karaciğer ve dalak büyümesi, lenf bezlerinde genişleme, kanama bulguları tespit edilebilir.
Yapılan kan, kemik iliği, hücre tipini belirleme ve genetik muayeneler sonucu kesin tanı konulabilir.
Tanıdaki ayrıntılı testler genellikle lösemi tiplerini, rehabilitasyon prensiplerini belirlemede destekçi olacaktır.
REHABİLİTASYONSİ:
Rehabilitasyon öncelikle genel gidişatın düzeltilmesi usulleri ile başlar. Bu safhada kan veya kanın içindeki özel hücrelerini donörlerden gönüllü kan verici birey alınarak lösemili hastaya verilmesi, enfeksiyon mevcutsa gerekli gayretlerin yapılması, böbreklerin, karaciğer ve kalbin kemoterapi ilaçlarının yan tesirlerinden korunma tedbirlerinin alınması çok ehemmiyetlidir.
Ayrıca hastaların ve ailelerin hastalık hakkında bilgilendirilmesi, löseminin umutsuz değil, tersine iyi bir rehabilitasyon ve moral desteği ile lösemide %85′lere varan oranda iyileşmenin sağlandığının açıklanması rehabilitasyonun ikinci basamağıdır.
REHABİLİTASYON ESASLARI ve İLK REHABİLİTASYON:
Çok yüksek doz, birbirinden değişik en az 6 çeşit ilacın 4-6 hafta içerisinde damardan ve ağızdan verilmesidir. Burada emel, blast ismi verilen makûs mizaçlı ana hücrelerin yok edilmesidir.
Ancak bu kemoterapi ilaçları, maalesef sadece makûs hücreleri etkilememekte, bedenimizin iyi, faydalı hücrelerini de yok etmektedir. Bu sebeple, çocuklarımızın saçları dökülmekte, ağızlarında, bağırsaklarında yaralar açılmakta, halsizleşmektedirler. Yeniden, bedenimizi enfeksiyonlara karşı gözeten savunma hücreleri de ilaçlarla yok edildiğinden immün sistem devrilmekte, en küçük bir mikrop, hastalık etmeni bile tüm bedene yayılıp ağır ateşli enfeksiyonlara neden olmaktadır.
Bu sebeple lösemili çocuklarımız çevrelerindeki insanlardan, havadan, sudan mikrop almamak ve korunmak için maske takmaktadırlar.
Rehabilitasyon Metodları
Lösemi hastalığının rehabilitasyonsindeki temel prensip kemik iliğindeki ana kan hücrelerinde oluşan parola farklılığı ile olgun olmayan blast ismi verilen hücrelerin artmasını durdurmak ve sonrasında olağan kan personellerinin yapılmasını sağlamaktır.
Makûs mizaçlı blast hücreler çok süratli artarlar. Bunlar olgunluk ve artma zamanlarına göre muhtelif safhalara ayrılırlar: 1 Mitoz, 2 G devresi, 3 S devresidir. Rehabilitasyondaki emel; birbirinden değişik tesirlerdeki ilaçların bir program çerçevesinde uzun süre kullanılarak tüm safhalardaki blastların öldürülmesidir.
Takribî 3 sene süren rehabilitasyonda 4 safha yer alır:
1- YÜKLEME REHABİLİTASYONSİ Balyoz Harekatı:
Birbirinden değişik 5-6 çeşit ilaç damardan aynı anda verilir. Emel makûs mizaçlı hücrelerin 2 ay içerisinde süratle öldürülmesidir. Bedenimizi işgal etmiş düşman güçlerine karşı dost birliklerin topla, tüfekle, bombayla taarruzudur. Sanki bir Kurtuluş Savaşı başlamıştır.
2- PEKİŞTİRME REHABİLİTASYONSİ Jet Tesiri:
Paniğe kapılan, parçalayan makûs hücreler hemen kendilerini gözetmek, direnebilmek için zırhlara bürünmekte, gizlenmekte ve çoğalmaya çalışmaktadır. Bedenimizin silahlı güçleri ile birlikte dost güçler havadan, karadan ve denizden düşmana bombalarla saldırmaktadır. 3-4 ay süren bu rehabilitasyonda çok yüksek doz birbirinden değişik tesirli ilaçlar damardan verilmektedir.
İşte bu sırda maalesef bedenimizdeki faydalı hücreler de can vermekte, saçlar dökülmekte, ağızda yaralar çıkmaktadır.
3- ÖNLEYİCİ REHABİLİTASYON İstihbarat:
Kemik iliğinde yenilmiş, ayrılınmış, ufalamış düşman hücrelerinin beyin ve sinir sistemi ve faize organlarımıza yerleşerek, sinsi sinsi faaliyete geçmelerini önleyici rehabilitasyondur. Bazı vaziyetlerde radyoterapi ışın rehabilitasyonsi uygulanabilir. Bir nevi gizli servis işlevini üstlenirler.
4- YİNE ÖRGÜTLENMEYE İZİN VERMEYEN DEVAMLILIK REHABİLİTASYONSİ:
Emel artık tamamen yok edilmiş düşman hücrelerinin bedenimizde herhangi bir biçimde yine artmalarını önlemektir. En son blast yok edilinceye kadar tek tek bulunup parçalanması sağlanır. Takribî 2.5-3 sene kadar devam eder.
TEKRARLAYABİLİR Mİ?
Toplam 3-3.5 sene süren rehabilitasyon sonunda % 85′lere varan oranda tamamen iyileşme sağlanır. Rehabilitasyon sonrasında sadece hakimiyetlerle izlenen çocuklarımız, tüm sağlılı kardeş ve dostları gibi olağan yaşantılarını sürdürürler. hepimizde olabileceği gibi hastalığı yenmiş bireylerde de löseminin yine görülme olasılığı az da olsa vardır. Bu gidişatlarda da benzer rehabilitasyonlar ve/veya kemik iliği nakli uygulanabilir.
REHABİLİTASYON PROGRAMLARI:
Kemoterapide seçilen ilaçlar ve hangi zamanlarda, ne dozlarda verilecekleri uzun süren deneyler ve uygulamalar sonrasında belirlenmektedir. Türkiye ’den de birçok kıymetli bilim adamının katıldığı bu çalışmalar, Hematoloji dergilerinde, kongrelerde açıklanmakta ve kullanıma sunulmaktadır. Oluşturulan bilimsel müesseselerde rehabilitasyonun başarısı ya da başarısızlıkları izlenmekte ve sonuçları değerlendirilmektedir. Aksayan noktalar, ulusal ve uluslararası bilimsel heyetlerde değerlendirilerek yeni ilaçlar, yeni dozlar ya da farklı metodlar uygulamaya konulmaktadır.
KEMOTERAPİ İLAÇLARI:
Lösemi teavisine özgü ilaçların tümü maalesef yurtdışından temin edilmektedir. nakliye sırasında bozulmaması, uygun şartlarda sulandırılması, ısıdan ve ışıktan korunması, istenen sürede ve süratte verilmesi ve damar dışına kaçırılmaması gibi son derece güç ve titiz çalışmaların bir arada olması gerekir.
MALİYET:
Rehabilitasyonda kullanılan ilaçlar son derece pahalıdır. Bir kutusu 100 milyon lira etrafındadır. Suratlarca şişe ilaç kullanılmaktadır. Kateterleri, kitleri, serumları, kan mahsulleri hesaplanacak olursa rehabilitasyon maliyeti surat milyarlarca lirayı bulmaktadır.
LÖSEMİLİ ÇOCUKLAR VE AİLELERİNİN PROBLEMLERİ:
Mektepten uzak kalmak
Dostları tarafından dışlanmak
Cemiyetin bu çocukların iyileşme şansının olmadığını düşünmesi
Maske suratından hastalığın berişici olduğunun düşünülmesi
Çocukların sosyal aktifliklere katılamamaları Sinema, tiyatro, …
Çocukların sevdikleri gıdalardan uzak durma lüzumluluğu
Kan bulamamak
Parasızlık
Hastanede çocuklarına refakat etmek isteyen ailelerin iş yerlerinden çok sık izin almaları sonucu işlerine son verilmesi
HEMOLOJİ-ONKOLOJİ VE KEMİK İLİĞİ TRANPLANTASYON HASTALARI İÇİN H1N1 AŞI VE REHABİLİTASYON TEKLİFLERİ
Hali Hazırda ülkemizde riskli gruplar için temin edilen aşı Novartis firmasının olup doz ile ilişkili teklifler bu aşı için eldeki bilgilere dayanarak verilmiştir. Ayrıca Sağlık bakanlığı tarafından hazırlanan H1N1 hastalık ve proflaksi izlem algoritmasına uygun olarak tertip edilmiştir.
Hasta grupları ve teklifler:
1.KİT hastaları için:
EBMT tarafında önerilen protokolün uygulanması önerilir.
2.Lösemi, lenfoma ve solid ur hastaları için:
a.Hali Hazırda yoğun kemoterapi alan hastalar
b.Hali Hazırda idame rehabilitasyonsi alan hastalar
c.Hali Hazırda ayaktan kemoterapi alan hastalar
d.Hali Hazırda kemoterapisi kesilmiş, ilk bir sene içindeki hastalar
e.Malignitesi olmayıp değişik sebeplerle immünosüpresif rehabilitasyon alanlar kortikosteroid dahil
Bu gruptaki hastaların tümüne aşı önerilmektedir;
*Novartis aşısı:
0.5 ml hemen yapılıp 4 hafta sonra ikinci doz yapılması önerilir.
*Glaxo aşısı
6ay–9 yaş: 0.25ml hemen yapılıp 4 hafta sonra ikinci doz yapılması
1 0 yaş üstü: 0,5 ml hemen yapılıp 4 hafta sonra ikinci doz yapılması önerilir.
*Refakatçi annenin kesinlikle ve mümkünse tüm aile bireylerinin aşılanması önerilir.
*Febril nötropenik hastalarda enfeksiyon rehabilitasyonsi bitirildikten sonra aşı yapılması önerilir.
f. Hali Hazırda kemoterapisi kesilmiş, bir seneden fazla süre geçmiş hastaların olağan sağlıklı çocuklar gibi mektepte aşı protokolüne alınması önerilir.
ANTİVİRAL REHABİLİTASYON UYGULAMALARI:
Rehabilitasyon
Hastalık belirtileri gösterenlere alttaki rehabilitasyonun uygulanması önerilir 1 yaşın üstünde;
Oseltamivir 5 gşan
≤ 15kg : 30 mg /doz, gnamda 2 doz;
15-23 kg : 45 mg /doz, gnamda 2 doz;
23 -40 kg : 60 mg /doz, gnamda 2 doz;
> 40 kg : 75 mg /doz, gnamda 2 doz;
Proflaksi
H1N1 ile temas ettiği düşünülen hasta grubuna uygulanması önerilir 1 yaşın üstünde;
Oseltamivir 10 gşan
≤ 15kg : 30 mg /doz, tek doz;
15-23 kg : 45 mg /doz, tek doz;
23 -40 kg : 60 mg /doz, tek doz;
> 40 kg : 75 mg /doz, tek doz;
Rehabilitasyon sonrası 10. gşöhretten sonra aşı programı uygulanır.
Bir yaşından ufak hastalarda oseltamivir uygulaması Eylül 2009 tarihli CDC bildirisinde yer almıştır. Pandemide ve ciddi enfeksiyonda uygulanabileceği bildirilmektedir. Literatür ekte verilmiştir.