Sigara İçen Her 5 Bireyden Bkocaman Koah Hastası!
Özellikle sabahları ortaya çıkan kronik öksürük ve balgam, genellikle sigaranın natürel bir neticeyi olarak görülüp, umursanmıyor. Oysa bu yakınmalar sigara içen her 5 bireyden 1inde görülen ve ülkemizde 3. vefat sebebi olan KOAH hastalığının ilk belirtileri olabiliyor!
Kronik Obstrüktif tıkayıcı Akciğer Hastalığı sözcüklerinin baş harflerinden oluşan KOAH, hava yollarının ilerleyici ve kalıcı tıkanıklığını ifade ediyor. Kronik bronşit ve amfizem gibi 2 ayrı hastalığın bileşiminden oluşan KOAH dünyada 4. ülkemizde ise 3. vefat sebebini oluşturuyor. Bunun en ehemmiyetli sebebi ise ülkemizde 40 yaş üstü her 5 bireyden 1inde görülen KOAHın gerek dünyada, gerekse ülkemizde yeterince bilinmemesi. Zamanında tanı konulamadığı için de rehabilitasyonunda eksik kalınıyor. Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Ceyda Erel Kırışoğlu, KOAHın ilk belirtileri olan inatçı öksürük ile balgam şikayetinde kesinlikle bir hekime başvurulması gerektiğine dikkat toplayarak, Zira erken yarıyılda, sigaranın bırakılması ile belirtiler gerileyebiliyor ve hastalığın ilerlemesi önlenebiliyor. Bunun aksine geç kalındığında ise hasta yatağa bağımlı hale gelebiliyor ve yaşamını kaybedebiliyor diyor.
En Ehemmiyetli Sebebi Sigara Bağımlılığı!
KOAH gelişiminde en ehemmiyetli neden, sigara bağımlısı olmak. Sigara dumanında bulunan hasarlı gaz ve partiküller akciğerlerde, hatta tüm bedende hücre savaşının gelişimine neden oluyor. Bu savaş da havayollarında kalıcı daralma, artan balgam üretimi ve akciğer dokusunun perişan olması ile sonuçlanıyor. Sigara içenlerde KOAH büyüme tehlikeyi yüzde 20 gibi yüksek bir oranda izliyor. Yaşın ilerlemesiyle birlikte bu oranda çoğalış görülüyor. Aynı biçimde pasif olarak sigara dumanına maruz kalınması da KOAH büyüme tehlikesini arttırıyor. Öyle ki haftada 40 saatten fazla ve 5 seneden uzun süreli sigara dumanına maruz kalan şahıslarda KOAH büyüme tehlikeyi yüzde 50 oranını çoğalıyor. Seyrek ailesel olarak alfa1 antitripsin ismi verilen bir enzim yetersizliği, konut içinde odun, odun kömürü, gibi mahsullerin yakılması neticeyi çıkan zehirli gazların solunması, ayrıca etrafsal ve işsel olarak muhtelif gaz ve dumana maruz kalmak da KOAHtan mesul yakalanıyor.
İlk Belirtileri Öksürük Ve Balgam
KOAH temel olarak 3 belirti ile ortaya çıkıyor; öksürük, soluk darlığı ve balgam çıkarma! Hastalığın ilk belirtilerini kronik öksürük ve balgam oluşturuyor. Başlangıçta öksürük seyrek ortaya çıkarken veya yalnızca sabahları büyürken aylar, seneler içinde şiddetleniyor ve gün boyunca devam eder hale geliyor. Astım hastaları gibi KOAH hastalarında da ıslık çalar gibi hışıltılı solunum veya göğüste sıkışıklık hissi görülebiliyor. Soluk darlığı ise daha ileriki yarıyıllarda ortaya çıkıyor. Hastalar soluk darlığını tıkanma, hava açlığı, soluk almada güçlük, çabuk yorulma, soluk alamama veya verememe olarak tanımlıyor. Soluk darlığı genellikle solunum işlevlerinin yarısı kaybedildikten sonra seziliyor. Başlangıç yarıyılında yalnızca eforla ortaya çıkarken, hastalık ilerledikçe giyinip soyunmak, tıraş olmak, yemek yemek gibi çok basit günlük etkinliklerde, hatta istirahat halinde bile soluk soluğa kalınmasına yol açabilecek şiddete ulaşabiliyor.
Kalp Yetmezliğine Neden Olabiliyor!
Akciğerde fazla derecede hava mapusu olduğunda göğüs kafesindeki adaleler de solunuma katılabiliyor. Sanki koşarken tüketilen enerjiye denk enerji tüketimi yalnızca soluk alıp vermede kullanılıyor. Bu sebeple bazı KOAH hastalarında ciddi adale eforu kaybı, zayıflama ve fazla cılızlık büyüyor. KOAHa bağlı sağ kalp yetmezliği büyüdüğünde ise bacaklarda fazla derecede ödem, breyin damarlarında belirginleşme ve düz uyuyamama gibi meseleler ortaya çıkıyor. Ayrıca hastalarda uykuya eğilim, absürt bilinçdışı konuşmalar, gözlerde kızarıklık ve dudaklarda morarma gibi belirtiler de görülebiliyor.
Solunum İşlev İle Koah Tehlikeyi Belirleniyor
KOAH tanısı hastanın hikayesi, tetkik bulguları ve solunum işlev testleri ile konuyor. Özellikle sigara içenlerde kronik öksürük, soluk darlığı ve balgam çıkarma meseleyi olan her hastanın solunum işlev testi, başka bir deyişle spirometri ile değerlendirilmesi erken tanıda büyük ehemmiyet taşıyor. Test neticesine ve hastanın yakınmalarına göre KOAH hafif, orta, ağır ve çok ağır olarak 4 ayrı grupta değerlendiriliyor. Bu test hem KOAH tanısının konmasında hem de rehabilitasyon ile hastalığın seyrinin takibinde büyük ehemmiyet taşıyor ve kesinlikle uygulanması gerekiyor. Akciğer röntgeni, gerektiğinde biyokimya ve kan sayımı gibi testler, atar damarda oksijen ve karbondioksit ölçümü için atardamar kan gazı çalışılması gerekebiliyor.
Rehabilitasyonda İlk Adım Sigarayı Bırakmak
KOAH rehabilitasyonunda ilk adımın sigarayı bırakmak olduğunu belirten Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Ceyda Erel Kırışoğlu, Erken yarıyılda, rehabilitasyon ile hastalığın ilerlemesi ve yakınmaların eksilmesi sağlanıyor. Hastanın yaşam niteliği artıyor ve süresi uzuyor. Ancak rehabilitasyonda geç kalındığında hastanede veya yoğun bakım birimlerinde rehabilitasyon lüzumuna neden olabilecek hücum ismi verilen ara makûslaşmalar olabiliyor. ihtarında bulunuyor. Bu yarıyılda altta yatan sebebe bağlı uygulanan rehabilitasyonun yanı gizeme KOAHta kullanılan soluk açıcı, havayolundaki iltihabı eksiltan ve soluk yoluyla uygulanan rehabilitasyonlara da başvuruluyor. Antibiyotik, balgamı yumuşatan ilaçlar, su tuz balansının hakimiyeti, kanda pıhtılaşmayı yasaklayacak rehabilitasyonlar da uygulanıyor. Hastanın vaziyetine göre oksijen rehabilitasyonu, maske ile basınçlı hava uygulamaları, gerektiğinde ise solunumu birebir yapan mekanik ventilatörler ile rehabilitasyon uygulamaları yapılıyor. Ağır KOAH hastalarının kesinlikle beslenme kumpası açısından da bilgilendirilmeleri gerekiyor. Bu hasta grubuna yağdan, karbonhidrattan ve süt ile balık gibi fosfordan zengin mahsuller öneriliyor.
Rahat Bir Soluk İçin
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Dr. Ceyda Erel Kırışoğlu, KOAH hastalarının günlük yaşamda ve soluk darlığı oluştuğunda rahat soluk alabilmeleri için nelere dikkat etmeleri gerektiğini şöyle sıraladı:
Rahat Soluk Almak İçin
Havanın lekeli olduğu günlerde muhtemel olduğunca dışarı çıkmaktan kaçının.
Soğuk havada ağız ve burnunuzu atkıyla kapayın.
Evin içinde kuruluğu yasaklayın. Bunun için soba veya kaloriferin yanına su koyabilir veya ıslatıcı aygıtlar kullanabilirsiniz.
Banyo gibi yerlerde fazla rutubet varsa veya sıkışıklık hissi gelişmişse fazla sıcak sudan kaçının ve odanın kapısını sarih tutun.
Dar giysilerden kaçının. Önden düğmeli elbiseleri ve bağcıksız ayakkabıları seçim edin.
Kumpaslı olarak egzersiz yapın. Zira egzersiz akciğerlerin kapasitesini çoğaldırıyor. Bunun aksine hareketsizlik ise adalelerin cılız kalmasına ve akciğer kapasitesinin eksilmesine neden oluyor.
İlaçlarınızı yatağınızın başında bulundurun.
Soluk Darlığı Oluştuğunda
Derin ve yavaş soluk almaya çalışın. Yüzeysel ve süratli soluk almaktan kaçının
Btümöründen derin soluk alıp, dudakları büzerek ıslık çalar gibi yavaş yavaş verin.
Diafragma solunumu çalışmaları yapın. Derin soluk alırken karnınızı şişirip soluk verirken içe doğru çöktürün.
Eğilirken soluk verin, doğrulurken soluk alın.
Balgam çıkarmak için aktif öksürük koşul. Derin soluk alıp öne doğru eğilerek karın kaslarınıza adaleydiktan sonra 2-3 defa kısa ve güçlü bir biçimde öksürün.