Gerilim aşikâr bir noktaya kadar yararlıdır zira bizi harekete geçirir.Mesela öğrenci dersi geçme konusunda ufak bir gerilim yaşamazsa dersine çalışmayacaktır ve geçemeyecektir. Bu yüzden gerilim aşikâr seviyede gereklidir. Bir noktaya kadar gerilim yararlıdır fakat belirli bir noktadan sonra ziyanlıdır. Gerilimle baş etmek değerlidir zira gerilimle baş edebildiğimizde daha sağlıklı ve daha uzun yaşayabiliriz, daha âlâ irtibat kurabiliriz, mesleğimizde daha fazla yükselebiliriz.
PEKALA GERİLİMLE BAŞ ETMEYE NEREDEN BAŞLAMALIYIZ? Gerilimle baş etmeye bedensel teknikler ve zihinsel teknikler olarak iki formda başlamalıyız. Zira vücut ve zihin bir bütündür ve her ikisi de hislerimiz üzerinde eşit derecede değerlidir. Bunun sebebi insanın gerilimi algılama biçimidir. Bir başka yandan vücut ile alakalı olabilir. Zira demir, B12 ya da D vitamini eksikliği de bedenimizde depresyon ve panik atak olarak kendini gösterebiliyor. Kişi bedende aslında bir hormonal dengesizlik olduğu için sorunlar çekiyor ve bu yüzden psikiyatriste gitme gereği duyar. Halbuki kolay bir B12 yahut açlık insülinde olan bir sorun ya da tiroit sorunu varken bunların tedavi edilmesi gerekirken antidepresan ilaç ile yada bilişsel terapi ile tedavi olmaya çalışıyor ve yarar göremiyor. Zira buradaki sorun zihinsel değil bedenseldir. Zihnimiz ve vücudumuz son derece kıymetlidir ikisinede eşit derecede kıymet göstermemiz gerekir.
GERİLİMİN HİS FİKİR VE DAVRANIŞ ÜZERİNDEKİ TESİRİ NEDİR? Dış dünyayı algılarken bir kadro yorumlamalar yapıyoruz. Dış dünyadaki olaylar çoğunlukla nötr olaylardır. Her hangi bir manası yoktur. Tek başına onlara o algıyı yükleyen bireyler biziz. Shakespeare ‘’ Şeyler yalnızca olurlar, onları uygun yapan ya da berbat yapan şey yalnızca niyettir.’’ der. Mesela ben gençliğimde Ankara’da yaşadım. Kışında daima karlıdır Ankara. Kardan ötürü çok külfet yaşadığım için şu anda bir kar tanesi yağsa yere çok makûs bir olaymış üzere gelir bana ve çabucak hayvansal reaksiyon beynim devreye girer. Lakin benim üniversiteden arkadaşım Antalyalıdır. O kar yağdığında çok keyifli olur ve kahvesini alır karı izler bu onun çok güzeline sarfiyat. Pencereyi açar ve görüntüyü izler. Pekala kar yağışı tek başına makus bir olay mıdır? Ya da âlâ bir olay mıdır? Hayır. Benim kar yağışına kattığım manadır. Aslında nötr bir olaydır.
FİKİR KUSURLARI İLE BAŞ ETME YOLLARI? Akılımızdan birtakım kanılar geçer. Kimileri bizi keyifli kimileri mutsuz eder kimileri ise bize şaşkınlık verir. Sizlere birkaç tane fikir biçiminden bahsetmek istiyorum. Birincisi ‘’Kesin makûs bir şey olacak.’’ İkincisi ‘’Kötü şeyler daima beni bulur.’’ Üçüncüsü ‘’Asla yanılgı yapmamalıyım.’’ Ya da ‘’Beni üzmek için yaptı.’’ Dördüncüsü ‘’Sınavı geçtim lakin sorular kolaydı.’’ Beşincisi ‘’ Yanımdan geçti beni görmedi ancak kesin benimle bir sorunu var beni görmek istemedi. Örneklerini verdiğim durumlar psikolojide bilişsel çarpıtma olarak ya da niyet yanlışları olarak isimlendirilir. Bazen biz dış dünyadaki olayları olduğundan farklı algılarız. Yani bazen bizde deneyimlediğimiz, deneyim ettiğimiz olayları yorumlarken biraz abartabiliyoruz. Çarpık ya da yanlışlı genelleştirmeler yapıyoruz. En sık görülen niyet yanlışlarından sizlere biraz bahsetmek istiyorum.
1-) ÇOK GENELLEŞTİRME: Tek tük deneyimleri genelleştirip hepsinin üzerine atıfta bulunma ‘’Ben esasen keyifli olmadım ki.’’ Ya da ‘’Hiç yüzüm gülmedi ki.’’ Çok genelleştirenler ‘’ daima, hiç, asla, daima’’ üzere genelleştirme kalıplarını çok sık kullanırlar. Sizde bunu yapıyorsanız bu sözleri çok sık kullanıyorsanız bu durumun farkına varmalısınız.
2-) FALCILIK: Geleceğe dair daha bir şeyler olmadan olmuşçasına kaygılanmaktır. ‘’ Kesin makus bir şey olacak.’’ ‘’ Kesin beni aramayacak münasebetimiz bitecek.’’ üzere cümleler kurar ve kaygılanır. Niyet kusurlarını orta sıra yapmak olağandır. Lakin sık sık yapıyorsak külfetler yaşamaya başlarız. Bilhassa bedensel ve zihinsel olarak fark etmek ve baş etmek gerekir.
3-) FELAKETLEŞTİRME: ‘’Bu imtihanı geçemezsem mahvoldum.’’ ‘’ Benden ayrılırsa asla yaşayamam.’’ ‘’Telefonu açmadı kesin bir şey oldu.’’
4-)’’ -MALI,-MELİ’’: ‘’Asla yanılgı yapmamalıyım.’’ Malı -meli bir yere öz disiplin sağlar ancak o dozu aşmamalıyız. ‘’Asla geç kalmamalıyım.’’ Diyen kişi 2 dk geç kaldığında yaşadığı gerilimi kimse bilemez.
5-)’OLUMLUYU GEÇERSİZ KILMA’: Hayatımızdan geçen olayları akan bir su üzere düşünün bu suyun altına süzgeç koyduğunuzu düşünün. Buz süzgeçten uygun olaylar akıp gidiyor lakin makûs olaylar süzgecin üstünde kalıyor. Hayatında başına gelen âlâ olayları görmeme, küçümseme, önemseme, berbat olaylara takılıp kalmaktır. Örneğin; imtihandan 90 puan alıp ağlayan bireyler. Bu fikir kusurlarını sık sık yapıyorsanız farkına varıp baş etme yollarınızı bulmalısınız. Örneğin niyet yanlışınız varsa bunu fark ettiğiniz an niyet yanlışlarınızı yazın. Akabinde onu çürütecek anti tez ve zıttını yazın. Baş etme metotlarından yalnızca biridir bu daha bir çok fikir yolu geliştirebilirsiniz. Artık sizlere olumlu niyet tekniklerinden bahsedeceğim.
OLUMLU FİKİR TEKNİKLERİ: Olumsuz düşünme bizim yıllardır yaptığımız bir idman bu yüzden bir anda olumlu düşünmeyi beceremeyebiliriz. O vakit birinci olarak yapmamız gereken şey olumsuz niyet beynimizde nasıl oluşuyor ona bakmalıyız. Akabinde da nasıl ve hangi antrenmanlarla olumlu niyete çevirebiliriz bunları inceleyelim. Bizim beynimiz olumsuz düşünmeye meyilli zira olumsuz düşündüğümüzde riskleri hesaplayıp, korkup, kaygılanırız ve bunlar bizi hayatta meblağ. Bu sayede birtakım risklere girmemiş oluruz. Bunun dışında olumsuz düşünmemiz bir öbür sebebi bilhassa medyadan, TV programlarından, dizilerden, gazetelerden incelediğimiz kadarıyla dehşetli haberler ve kıssalar ile karşılaşıyoruz ve bu nedenle insanların çok berbat olduğu, hayatın çok makus olduğu kanısı beynimize yerleşiyor. Çocukluktan itibaren annemizin ve babamızın hatta öğretmenlerimizin, arkadaşlarımızın ailelerinin bile bize bir kadro pompaladığı kanılar ve inanışlar toplumdaki negatif fikirleri beynimize yerleştiriyoruz. Sistem bize memnunluğu para ile satıyor. Bunun üzerine kurulan sistemin farkında olacağız ki ve bizde mutsuz olmayacağız. Çok karamsar müzikleri, kitapları, sinemaları izlemeyerek kendimizi koruyabiliriz. Bizler hiç farkında olmadan karamsar kitaplardaki şahıslar ile kendimizi bağdaştırıyoruz ve kendimiz ve onun ortasında etkileşim sağlıyoruz. Şuur altımıza ‘Hayat çok makûs.’ İmajı veriyoruz. Daima bir biçimde bunlara maruz kalmak bizim niyet yapımızı karamsarlığa itiyor. Bir kez olumsuz düşündüğümüzde, izlediğimizde ve okuduğumuzda beynimizde oluşan bu temas halatlaşıyor ve çok daha süratli bir biçimde akıyor ve otomatikleşiyor. Bu yüzden bizde otomatik olarak karamsar oluyoruz. Otomatik karamsar daima negatiftir. Yeni bir beşerle tanıştığında çabucak negatif istikametini bulur. Mesela bir ortama girer ve çabucak makus istikametleri bulur. ’Kötü yemek, ne kadar karanlık bir ortam.’ Üzere fikirlere kapılır. Seyrettiği, dinlediği şeylerde beyin çabucak otomatik olarak negatif şeylere odaklanır. Bunun sebebi ise beynin olumsuz fikir kaslarının gelişmesi ve halatlaşmasıdır. Yani otomatik karamsarlaşmadır. Otomatik karamsarlık bir baht değildir. Biz negatif fikirlerin, negatif kitapların, negatif insanların ve negatif kıssaların farkına varıp kullanmazsak temasımız zayıflayacaktır. Olumlu niyet ile ilgili ilişkileri kuvvetlendirip otomatik optimist olabiliriz. Bir kası güçlendirmek için en az 3 ay antrenman yük kaldırmamız lazım. Tıpkı bu biçimde beynimize de idman yaptırmalıyız. Size biraz bu antrenmanlardan bahsedeceğim. Her gün minnettar olduğumuz, şükür ettiğimiz 3 tane farklı maddeyi yazmak beynimize en hoş idmandır. Bu sayede algıda seçiciliği olumlu tarafa çeviriyoruz. Alıcılarımızı olumlu tarafa çeviriyoruz . Bir öteki antrenman ise otomatik iyimserliktir yani polyannacılıktır. Sağlıklı bir polyannacılık bedensel ve ruhsal sıhhatimizi olumlu tarafta tesirler. Araştırma konusunda başına gelen makûs olaylarla ilgili âlâ bir taraf bulmaya çalışan bu antrenmanı yapan araştırmacıların sağlıklı istikameti daha fazladır. Biz genelde başımıza gelen berbat olayları aylar, yıllar sonra âlâ istikametlerini keşfedebiliyoruz. O anda keşfedersek çok daha az etkileniriz. Bu makus olay bana ne öğretti? Bu olayın düzgün yanı neydi? Bu olay olmasaydı daha makus ne olurdu? İşte bu sorularda beynimizin kaslarını geliştirecek ikinci idmandır. Bir başka antrenmanda esnek optimistlik yaklaşımıdır. Başınıza gelen berbat olaylarda çıkarmanız gereken dersleri çıkarmalısınız. Bir daha yapmamanız gerekenleri ve düzgün yanlarını da görmelisiniz. Olayı tanımlama, sorumluluğunuz var mı? Olayın olmaması için alınabilecek tedbirler nelerdir? Buradan çıkarttığınız dersler nelerdir? Bu olayın yeterli istikametleri varmı? Bu formda kendinizi sorgulayarak beyin idmanları yapabilirsiniz.