Ebeveyn Tavırları ve Çocuk

Bireyin kişiliği ömrü boyunca aile ve toplumsal etrafın tesiriyle şekillenir. Anne babanın çocuk yetiştirme tavırları birçok toplumsal ve çevresel etkenden daha değerli olup çocuğun toplumsal, duygusal ve bilişsel gelişimini tesirler (Grusec ve Davidov, 2007). Çocuğun toplumsal olarak faydalı ve ferdî olarak doyurucu davranışlarını sınırlayacak ya da genişletecek olan ailedir (Gander ve Gardiner, 2010). Çocuklar kurdukları özdeşimle anne babanın tavrını benimserler. Kendileri anne baba olduklarında çocuklarına karşı tıpkı tavrı gösterirler. (Grusec ve Davidov, 2007; Mızrakçı, 1994; Yavuzer, 2005).

Ebeveyn tavırları ile ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Baumrind (1971) ebeveynlik tarzları modelini üç anne baba tavrıyla tanımlamıştır: Otoriter, müsaade verici ve demokratik tavır. Maccoby ve Martin (1983) Baumrind’in çalışmalarından yola çıkarak yaptıkları sınıflamada bu üç tavra ek olarak müsaade verici ebeveynliğin bir alt tipi olan ihmalkar tavrı ortaya koymuşlardır.

Otoriter tavır, ülkemizde birçok ailede gözlenebilen bir tavırdır. Ebeveyn-çocuk alakası zayıftır ve yalnızca disiplin üzerinedir. Çocuklar uymak zorunda oldukları bu kuralların baskısı sebebiyle içe dönük bir kişilik sergilerler. Koyulan kuralların mecburiyetiyle kendi kararlarını alamayan çocuklar kendilerine inançsız, ürkek bir yaratılışa sahiptir. Çok disiplinin bunların tam aksisi tesir yaptığı, çocukların başkaldıran, her şeye karşı çıkan karakterde olduğu da gözlemlenmiştir.

Müsaade verici tavır çocuğa sınırsız özgürlük verilmesine imkan tanır. Müsaade verici ebeveyn tavrında çocuk sıcak bir ilgi ve kabul görmesine karşın, çocuğa sınırlama getirme yahut çocuğun denetimi bahislerinde bir eksiklik kelam hususudur (Sümer, Gündoğdu Aktürk ve Helvacı, 2010). Gevşek yahut tutarsız bir disiplin yaklaşımıyla çocuğun genelde istenmeyen davranışları görmezden gelinmektedir (Robinson, Mandleco, Olsen Ve Hart, 1995. Cezadan muhakkak kaçınmakta ve vakit zaman da müsamaha ismi altında çocukları ihmal etmektedirler (Baumrind, 1966). Tenkide açık olmadıkları için kendilerini geliştiremezler. Toplumsal irtibatta gecikmeler yaşanabilir.

Demokratik tavır yol göstermekle birlikte kişiselliği dayanaklar. Aileler sorun odaklı ve mantıklı bir halde çocuğun aktifliklerine rehberlik etmektedirler (Baumrind, 1966). Aile için ortak kararlar alınmaktadır. Böylece çocuklar daha kolay karar alabilen, birine bağımlı olmadan yaşayabilen, fikir üretebilen, sorumluluk alabilen bir kişiliğe sahip olmaktadır.

İhmalkar tavırda çocuğa hiç denetim uygulanmadığı üzere sevgi ve ilgi de gösterilmez (Gander ve Gardiner, 2010). Bu kümeye giren anne babalar çoklukla müsamaha ile boş vermeyi birbirine karıştırmaktadırlar, çocuklarına hiç karışmazlar, onlardan hiçbir şey istemez, onların istek ve gereklerine ise çok az karşılık verirler. Bu ebeveynler çocuklarını hiçbir halde denetlemez, davranışlarına sınırlama getirmez.

Yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçlara nazaran demokratik tavır çocuğun gelişiminde olumlu bilişsel, duygusal ve toplumsal sonuçlar doğurur. Ebeveynin çocuğuna karşı sıcak ve destekleyici davranışlarının, çocuğun saldırgan davranışlarını denetim etmesini sağladığı

saptanmıştır. Toplumsal hayatta ve okulda ahenk ile müspet bağlantılı olduğu gösterilmiştir (Chen, Dong ve Zhou, 1997).

Otoriter ebeveynlik, düşük girişkenlik seviyesi ve saldırgan davranış ile müspet, akran kabulü, toplumsallık yeteneği ve okulda akademik muvaffakiyet ile negatif alakalı bulunmuştur. Otoriter tavrının çocukta yüksek telaş seviyesi ve davranış sorunlarıyla sonuçlandığı görülmüştür. (Thompson, Hollis ve Richards, 2003)

Sonuç olarak yetiştirilme stiline nazaran çocukların farklı kişilik özelliklerine sahip olduklarını görebiliriz. Anne ve babanın her davranışı değerli derecede tesirlidir. En başta sevgi, itimat ve hürmetin sağlandığı bir aile ortamında baskıcı olmayacak formda denetim sahibi olmak olumlu sonuçları beraberinde getirmektedir. Tüm kâfi tavırlara karşın yaşanan sorunlarla ilgili yardım almak da basitçe tahlile ulaştırır ve aile içinde daha sağlıklı bir bağlantı ortamı oluşturur.

çocukEbeveynSosyalTutumTutumu