Disleksi bir bireyin olağan zekâ seviyesinde olmasına karşın lisan, okuma ve yazma hünerlerinde problemler yaşamasına neden olan bir özel öğrenme bozukluğudur. Disleksiyi 5 yaşından itibaren kıymetlendirebiliriz. 5 yaş öncesinde de lisan ve konuşma gelişiminden, motor hünerlerinden, işitsel becerilerden ayak seslerini duyabiliyoruz. Fakat genelde okula başladıktan sonra harfleri tanıma-okumaya geçme süreçlerinde daha çok fark edilir. Dislektik sorunları olan çocukların problemlerini okuma yazma çalışmaları yaparak düzeltemezsiniz. Tam karşıtı ekstra okuma çalışmaları yaptırmak yetersizlik algısını pekiştirmeye neden olur. Ayrıyeten dislekside yaşanan sorunlar her bireyde birebir sıkıntıları ve problemlerin tıpkı ölçüde yaşamasına neden olmaz. O nedenle bireye mahsus kıymetlendirme ve sonrasında kıymetlendirme sonucuna nazaran oluşturulacak müdahale programı kıymetlidir.
Disleksi de sorun akademik marifetlerde görülse de asıl sorun akademik başarıyı engelleyen bilişsel becerilerdeki zayıflıktır. Disleksili bir çocuk dikkatli okumadığı için değil kısa müddetli hafızasında sorun yaşadığından yanlışlı okur. Bilişsel kıymetlendirme sonucunda bu bozukluğa bazen dikkat eksikliğinin eşlik ettiği durumlar da olabilir lakin bu dislektik durumu olan her bireyin dikkat sorunu de olur demek değildir. Bazen bu duruma duygusal meselelerde eşlik edebilir.
Kıymetlendirme sonrasında medikal dayanak gerekebilir. İlaç kullan çocuklar ya dikkat ile ilgili bir öteki sorun eşlik ettiğinden ya da duygusal takviye gereksiniminden kaynaklı Psikiyatristin uygun gördüğü ilaçları kullanabilirler. Bunun dışında disleksiye has kullanılan bir ilaç yoktur. Bilişsel ve duygusal hiçbir alanda mucizevi tahliller olmadığı üzere dislekside de mucizevi bir tahlil yoktur. Hiçbir uzman size bu yolun ne kadar sürdüğüyle ilgili net kesin bir vaatte bulunamaz. Genelde bir çocukla 6 ay kadar çalışırız. Bu çocuğun bilişsel performansına, yaşına, ailenin konut sürecini ne kadar desteklediğine, çocuğun motivasyonuna, eşlik eden öbür bir sorun olup olmadığına nazaran değişkenlik gösterir.
Pekala, bir çocukta disleksi mi var sanki diye düşünmemize neden olabilecek şeylere bakacak olursak;
1.Sınıfta harfleri tanımada, birleştirmede sorun yaşıyor mu? Söz başında sesli ve sessiz harf olduğunda birleştirmede zorlanıyor mu? Hece bölmelerini gerçek yapabiliyor, harflerin izole seslerini çıkarabiliyor mu? 2. sınıf ve üzerindeyse dakikada kaç söz okuyor, yanılgı sayısı nedir? Yazı yazarken ses/hece atlıyor mu? Kendi yazısını okuyabiliyor mu? Fonolojik farkındalık mahareti nasıl? ( ses/hece/sözcük/kafiye bazında) Gün, ay, saat, mevsim kavramlarını biliyor ve hakikat kullanabiliyor mu? Sağ, sol taraf kavramı nasıl? Ritmik sayma marifeti nasıl? 12 den sonra hangi sayı var, 40 dan evvel hangi sayı var sorularına karşılık vermek için 1’den başlayarak bulmaya mı çalışıyor? Çalışan bellek idmanlarında zorlanıyor mu? Top sektirme, bisiklete binme, takla atma hünerleri nasıl? Yönerge alma mahareti nasıl? Artı ve çarpı işaretleri birbirine karışıyor mu?
Liste bunun üzere bir sürü alanda sıralanıyor, aslında çocuğun üstteki örneklerden hepsini ya da bir birçoklarını yaşaması disleksisi olduğu manasına gelmiyor bir hususun var olması dislektik sorun olduğunu gösterir. Çocuğunuz ya da öğrenciniz öğrendiği bir mevzuyu çabuk unutuyorsa ve bu kısa vadeli hafıza sorunu nedeniyle yaşanıyorsa, bu sorunu çözmenin yolu unutmamak için çok tekrar yapmak değil hafıza alanını çalışmaktır. Disleksi de de okuma çalışmak sorunu çözmez çalışmanız gereken yer okumanın temelini sağlayan ihtiyaçları çalışmaktır. Tek bir alanda sorun yaşayan çocukla bütün alanları çalışmak hem vakit kaybına hem de çocukta duygusal sorunlara neden olabilir. O nedenle asıl sorunu tespit ederek nokta atışı çalışma yapmak süreci sağlıklı ilerletmeye yardımcı olur. Bilişsel değerlendirmede yeni olarak ve memleketler arası standartlarda olan CAS Bilişsel Kıymetlendirme Sistemi ve Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği-IV (WISC-4) bu iki değerlendirmesi sonucunda çocuğun bilişsel sistemi ortaya çıkmış olur ve yaşadığı sorunların nedeni ortaya konmuş olup nokta atışı çalışmalar sağlanabilir. Unutmayalım ki sorunu geçer diye ötelemek sorunun aşılmasını zorlaştırır.