Obsesyon ve kompulsiyon tarifleri nelerdir?
Çeşitli Türkçe kaynaklarda obsesyona “takıntı” kompulsiyona ise “zorlantı” tanımlaması getirilse de artık birçok kaynak obsesyon ve kompulsiyon tabirleri kullanılmaktadır. Tanımlayacak olursak obsesyon kişinin denetimi dışında ortaya çıkan tekrarlayıcı niyetlerdir. Ortaya çıktıklarında şahıslarda rahatsızlık hissi meydana getirirler. Bu rahatsızlık hissinin kaybolması için kompulsiyon denilen bir grup davranışlar sergilenmektedir. Hastalar bu tipten niyet ve eşlik eden davranışların mantıksız olduğunu birçok sefer bilirler ve bunlardan kurtulamadıklarından şikayet ederler.
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) tarifi nedir?
OKB çeşitli obsesyonlar ve kompulsiyonlarla birlikte seyreden ve kişinin bu niyet davranış ikilisi nedeni ile günlük hayatını olumsuz etkileyen kronik seyirli önemli bir psikiyatrik hastalıktır. Bireyler ekseriyetle bu niyetlerin doğurduğu sorun hissini bastırmak için sergiledikleri davranışlar, ve fikirlerin tekrarlamaması gayesiyle kaçındıkları muhakkak durumlar nedeniyle bir çok günlük aktivite sırasında çeşitli hudutları aşmazlar ki buna ritüel (adet) denilmektedir. Örneğin kirlilik takıntıları nedeniyle daima ellerini yıkayan bir hasta, elleri kirlenmesin fikriyle belli objelere dokunmak istemeyebilir. Bu da gün içerisinde daima muhakkak aktivitelerden kaçınmayı, planlanan işlerin daima benzeri yollar izlenerek yapılması durumuna yol açar. Hastalık çoğunlukla 15-40 yaşları ortasında başlayarak dalgalı bir seyir izler.
Çocuk ve Ergenlerde OKB görülür mü?
Evet görülür. Günümüzde OKB’nin çocuklukta ve erişkinlikte emsal belirtilerle ortaya çıktıkları ve olguların yarısına yakınında çocuk-ergen periyodunda başladığı anlaşılmıştır.
OKB Çocuk ve Ergenlerde sık gözlenen bir hastalık mıdır?
Kısmen sık olarak görülmektedir. Yapılan çalışmalar %1-3 oranında olduğunu söylemektedir. Türkiye’de yapılan bir örneklemde 200 çocukta birinde görülmekte olduğunu söylemektedir. Çocukluk periyodunda erkeklerde daha fazla görülürken ergenlikle birlikte kızlar ve erkeklerde eşit oranda görülür.
Gelişimin bir modülü sayılan olağan olarak görülen takıntılar ve ritüel davranışlar var mıdır?
Evet gelişimin bir modülü olarak bir ekip ritüel haline gelen davranışlar görülebilir. Bunlar hastalık belirtisi değildir. Olağan olarak görülen törensi davranışları ve görülme yaşlarını aşağıda ki tabloda özetlemeye çalıştım. Bu ritüeller çoklukla günlük hayatın bir modülüdür ve çocuğun hayat kalitesini etkilemezler. Ömürlerinin mühlet olarak değersiz bir kesimini oluştururlar. Çoklukla badire vermezler. Bilakis kaygı ve telaş ile baş etme hünerlerini artırırlar.
Olağan olarak görülen takıntı ve ritüeller ne vakit hastalık olmaya başlar?
Öncelikle şunu belirtmem gerekir. Bu davranışlar birden fazla vakit bir hastalık belirtisi değildir. Fakat obsesyonlar ve kompulsiyonlar çocuğun günlük hayatını zora sokacak duruma gelirse, 2 haftadan uzun sürerse, çocuk bunların saçma fikir olduğunu kabul etse bile bu durumdan ıstırap duyarsa bu durum OKB’yi düşündürebilir ve bir çocuk ve ergen psikiyatrisine başvurulması gerekir.
OKB nedenleri nelerdir?
Günümüzde yapılan çalışmalar OKB’nin artık bir beyin hastalığı olduğunu göstermektedir. Bilhassa orbitofrontal korteks, singulat korteks ve nuc. Kaudatus üzere beyin bölgelerindeki bozulmaların bu hastalığın gelişmesinde kıymetli yer fiyat. Ayrıyeten serotonin ismi verilen bir beyin kimyasalında ki bozukluk yapılan çalışmalarda gözlemlenmiştir. Bir kısım OKB hastalarında ise hastalığın başlangıcından çabucak evvel streptekok ismi verilen bir mikrobun enfeksiyonunun gözlemlenmesi bu mikrobun hastalığın gelişmesinde tesirli olabileceği akla getirmektedir. Lakin bu cins enfeksiyonların sonrasında başlayan hastalık ekseriyetle çok enderdir.
OKB ebeveyn tavırları sonucu gelişir mi?
Hayır, yapılan çalışmalar aile tavır ve davranışlarının, okul problemlerinin ve çevresel faktörlerin hastalığın gelişiminde etken olmadığı belirtilmektedir.
OKB hangi psikiyatrik hastalıklarla birliktelik gösterir?
Bilhassa çocuk ve ergenlerde OKB bir kadro psikiyatrik durumlarla birlikte gözlenir. En sık birlikteliği Tik Bozukluğudur. Tikler ani ortaya çıkan sıçrayıcı kas hareketleridir. Kimi hadiselerde garip sesler formunda de meydana gelebilir. Yapılan beyin görüntüleme çalışmaları tiklerin ve obsesyonların birebir beyin bölgelerinden kaynaklandığını göstermektedir. Ayrıyeten üstte belirtiğim enfeksiyöz olaylar sonucunda gelişen OKB’ye genellikler tiklerde eşlik eder. İkinci eşlik eden durum ise Dikkat eksikliğidir. Dikkat sıkıntıları obsesyonların bir sonucu olabileceği üzere farklı bir antite olarak da görülebilir. Bilhassa ergenlerde OKB ile birlikte Depresyon sıklıkla görülür.
OKB nasıl tedavi edilir?
OKB hastalığı tedavisinde 2 temel metot vardır. İlaç tedavisi ve Bilişsel Davranışçı Terapi. En uygun olan her iki tekniğin bir ortada kullanılmasıdır. Kimi hafif olaylarda tek başına terapi kâfi iken birden fazla olayda ilaç tedavisi mutlak gereklidir. İlaç tedavilerinde en önemli silahlar antidepresanlardır. Lakin depresyondaki dozlarından daha yüksek dozlarda ve daha uzun sürede kullanılmalıdır. Çoklukla birinci atakta iki yıl tedaviye devam etmek gerekir. İlaç tedavisine karşılık genel olarak 8-12 haftada karşılık alınır. Çocuk ve ergenlerde onay almış ve inançla kullanabileceğimiz bir çok OKB ilacı mevcuttur. Bu ilaçlar mutlaka bağımlılık yapmaz. Yan tesirleri genelde ılımlıdır. Tedavi sırasında beklenmedik bir tesir gördüğünüzde kesinlikle doktorunuza müracaatınız.
OKB olan çocuk ve ergenlerin aileleri çocuklarına nasıl davranmalılar?
Öncelikle ailelerimiz bu hastalıkla alakalı bilgilenmeleri çok değerli. Şunu akıldan çıkarmamak lazım daima el yıkayan ya da garip sorular soran çocuğunuz aslında bu davranışları mutlaka yapmak istemiyor ve bu durumdan en müzdarip olan da tekrar çocuğumuz. O yüzden muhakkak suçlayıcı tutumlara girilmemelidir. Obsesyonlara karşı uzun ikna edici konuşmalar tersine çocuğun başını karıştırmak ve hastalık yüzünden kendisini berbat hissetmesine neden olmaktan öteye gitmez. Kızmak, bağırmak, cezalandırıcı tavırlar sergilemek hastalığın gidişatını daha berbata götürdüğü üzere depresyon üzere pek çok hastalığa taban hazırlayacaktır. Aile içi bağlantısını artırmak, toplumsal ya da sportif faaliyetlere yönlendirmek ve hastalığın belirtilerini gündemde tutmamak en kıymetli yapılacak tutumlardır. OKB’ye güya grip nezle yada kronik bir bedensel hastalıkmış üzere reaksiyon göstermek ve çocuğumuza daima birlikte bu hastalığın üstesinden geleceğimiz garantisini vermek onu rahatlatacak ve tedaviye karşı motivasyon sağlayacaktır.