Endometriozis rahim iç zar katmanını yani endometriumu oluşturan hücrelerin rahim dışında yerleşmesinden ve yayılmasından kaynaklanan bir durumdur. Çikolata kisti (öteki ismiyle endometrioma) bu durumun yumurtalıklarda kist oluşturmuş halidir. Kist içeriği koyu kıvamlı erimiş çikolataya benzediği için çikolata kisti denmektedir.
Çikolata kisti bilhassa kronik ağrısı olan ve kısırlık sorunu yaşayan bayanlarda daha sık (%30-50 arasında) tespit edilmektedir. Olağanda güzel huylu bir hastalık olmasına karşın davranış açısından epeyce tahrip edici bir hastalıktır.
Çikolata kisti belirtisi nelerdir?
Çikolata kisti olanlardaen sık görülen belirti giderek artan adet sancısı ve kasık ağrısıdır. Tekrar bu hastalarda adetten bağımsız kasık ağrıları olabilir. Çikolata kisti ağrısı gitgide artan ve tedavilere karşılığı daha az olan ağrı tipindedir.
Bu hastaların bir kısmında ise infertilite dediğimiz kısırlık sorunu yaşanır. Bunların haricinde endometriozisin yerleştiği organlara nazaran belirtiler verebilir. Barsaklara yerleşirse rektal kanama, idrar torbasına yerleşirse idrarda kanama üzere bulgular oluşabilir. Çikolata kisti patlarsa önemli kasık ve karın ağrısı, bulantı, kusma stilindeki akut karın dediğimiz tablo oluşur. Bu durumda laparoskopi ile girerek yahut açık ameliyat yapılarak müdahale edilmesi gereklidir.
Çikolata kisti nasıl anlaşılır?
Çikolata kisti ultrasonda manzarasından tanınır. Lakin kimi kistler çikolata kistine benzeyebilir. Bu tıp hastalarda ayırıcı teşhis için ek tetkikler yapılması gerekebilir. Bazen kesin teşhis laparoskopi ile sağlanır.
Çikolata kisti tedavisi nasıl yapılır?
Medyada çikolata kisti bitkisel tedavileri ile alakalı pek çok haber mevcuttur. Bilhassa soğan kürü bu tedaviler içerisinde değerli bir yer tuttuğuna dair yazılar vardır. Fakat soğan kürünün ve buna misal bitkisel diye isimlendirilen tedavilerin çikolata kisti tedavisinde bilimsel olarak kanıtlanmış bir aktifliği yoktur.
Çikolata kisti tedavisi hastanın şikayetine, yaşına, çocuk isteği olup olmamasına bağlı olarak değişir. Çocuk isteği olan hastalarda öncelikle gebelik elde etme için tedaviler, sıklıkla tüp bebek tedavileri denenir. Küçük kistlerde cerrahi başlangıçta tercih edilmez. Zira cerrahi ile yumurtalıkta çok dikkatli yapılsa bile hasar oluşur, buna bağlı yumurta yaşanabilir, yumurtalık rezervi düşebilir. Bu da hastanın ileriki periyotta gebelik talihini azaltabilir. Bu nedenle öncelikle öteki tedaviler denedikten sonra hala gebelik elde edilmezse o vakit çikolata kisti ameliyatı düşünülebilir.
Ağrısı ön planda olanlarda ağrı kesiciler, yalnızca ağrı kesici ile rahatlamayan hastalarda doğum denetim hapları, progesteronlar, GnRh anologları üzere ilaçlar kullanılabilir. Tekrar bu hastalarda hormon içeren spiraller de bir başka seçenektir.
Önemli ağrısı olanlarda, büyük yahut olağandışı imajı olan çikolata kistlerinde ameliyat düşünülür. Ameliyat gereken hastalarda birinci seçenek laparoskopi dediğimiz kapalı ameliyat sistemidir.
Laparoskopik çikolata kisti ameliyatı ne kadar sürer?
Çikolata kisti ameliyatının müddeti kistin büyüklüğüne, yapışıklık derecesine, tek yada iki yumurtalıkta olmasına yahut cerrahın deneyimine nazaran değişir. Olağan kurallarda yalnızca tek yumurtalıkta kist varsa, ameliyat 30-60 dakika ortasında sürer.
Laparoskopik çikolata kisti ameliyatı nasıl yapılır?
Çikolata kisti ameliyatında öncelikli tercihimiz her vakit laparoskopidir. Hastanın karnından açılan 0.5-1 cm.lik 2-3 adet delikten girilerek kamera yardımıyla karın içi gözlenir. Daha sonra kullanılan aletlerle kist kapsülü soyularak çıkarılır. Çıkarılan kesimler patolojik inceleme için gönderilir. Çikolata kisti ameliyatı sonrası kanama denetimi yapıldıktan sonra açılan delikler kapatılarak operasyon sonlandırılır.
Çikolata kisti ameliyatı sonrası hasta birinci 4-6 saat dikkatli bir biçimde takip edilmelidir. Bilhassa çok büyük ve yapışık hadiselerde kanama olabilir. Takipte sorun yaşanmayan hastalarda bu saatin sonunda sıvı alımı ve yürüme başlatılır. Genelde hasta sonraki gün taburcu edilir.
Çikolata kisti ameliyatı olan hastalara ameliyat sonrası hastalığın büsbütün temizlenemeyeceği, hayatın ileri periyotlarında tekrar öteki bir odaktan çikolata kisti gelişebileceği konusunda bilgi verilmelidir. Çikolata kisti ameliyatı sonrası hastaların çocuk isteği yoksa hastalığın tekrarlama mümkünlüğünü azaltmak için doğum denetim hapları, progesteronlar yada GnRh analogları başlanabilir.
Çocuk isteği olan uygun hastalarda, ameliyat sonrası 6 ay gebelik için beklenebilir. Rastgele bir tedaviya gerek kalmadan çikolata kisti ameliyatı sonrası gebe kalanlar olabilir. Bu ameliyat sırasında bozuk olan anotominin yine düzeltilmesine bağlıdır. Hasta genç ve öbür infertiliteye neden olacak bir faktör yoksa bu hastalarda ameliyat sonrası bir süre zaten gebeliğin oluşması için beklenebilir.
Fakat tam bir anatomik düzelme olmazsa yada yaşı ileri, reervi düşük hastalarda direkt bebek tedavisi yoluna gidilmelidir.