İşim, Mesleğim, Bebeğim, Ailemin Geleceği…
Gelişim Psikolojisi Uzmanı Burçin DEMİRKAN BAYTAR ile bakıcı seçimi hakkında anne-babaların en çok üzerinde durdukları bahisleri konuştuk. Çalışsın çalışmasın birçok anne çocuk bakımında takviyeye muhtaçlık duyar. Üstelik bilhassa büyük kentlerde, hala, teyzeler üzere yakın akrabalar da eskisi kadar toplumsal takviye veremiyorlar. Bebeği olan anne, bebeği ile ilgilenmek için uğraşırken var olan öbür sorumlukları ile ilgili de düzenlemelere muhtaçlık duymaktadır. Üstelik yeni gelen bebekten evvel dünyaya gelmiş büyümeye çalışan çocuklar varsa onların ruh sıhhatini düşünmek de kıymetli. Bu periyotta bebek bakımında anne-babaların takviye arayışları olmakta ve farklı tahliller devreye girmektedir. 14 yıllık meslek yaşantımda daima tıpkı soru ile karşılaştım.
Bebeğime kim baksın?
Yıllarca çok sayıda çocukta, bakan bireylerin tesirlerini gözlemledim. Gelişim Psikolojisi Yüksek Lisans tez pozisyonu bakıcı tavırlarının gecikmiş konuşmaya tesiri üzerine çalıştım. Bahis seçiminde tecrübelerin çok tesiri var. Alışılmış hocamın da katkısı büyük… Anne, baba, bakıcı, büyükanne, büyükbaba, kreş bebeğin bakımında rol alıyor. Bakım verenler bazen birden fazla kişi de oluyor. Bakım veren şahıslarda sorun varsa, çocuğun meseleler yaşama ihtimali yüksek. Üstelik bakım veren şahısların ortasında yaşanacak tavır birliği olması da çok değerlidir. Anne-baba ve öbür bireyler bebeğe ve çocuğa benzeri yaklaşım sergilemeli. Bebek ve çocuğun duygusal, bilişsel gelişiminde bakım veren kişinin ehemmiyeti, o kadar geniş kapsamlı bir husus ki üzerine bir kitap yazmak mümkün.
Bakım veren bireylerde sorun olunca çocuklar ne üzere sorun yaşıyor?
Bu sorun bazen takıntılar oluyor. Bazen çok hareketlilik, bezen kekemelik, konuşmada gecikme. Uzun bir liste sayabilirim lakin her vakit bu şekil sorun yaşayan çocuğa bakım veren problemlidir diyemem . Sonuçta her çocuk kendine mahsus hikayesi var.
Bebekliklerin duygusal gelişimi etkileyen faktörler nelerdir?
Bebeklik devrinde duygusal gelişimin sağlıklı olabilmesinde en değerli rol anne babaya düşmektedir. Günümüz şartlarında annelerin ve babaların birçoklarının ağır çalışıyor olması nedeniyle büyük anneler, büyükbabalar, profesyonel bakıcılar, kreşler de bebek bakımında rol almaktadır fakat hiç biri anne babalık yapmaz. Bebeklikteki bağlanma kavramı, çok değerlidir. Bağlanma süreci, anne-baba ve bebeğe bakım veren öbür bireylerin olumlu reaksiyonların verilmesi ile olumlu tarafta gelişir. Bebekte itimat hissinin yerleşmesinde, bakım veren kişililerin tavırlarının inanç verici ve rahatlatıcı olması çok kıymetlidir. O nedenle bebeğe kimin baktığı kadar, nasıl baktığı da çok değerlidir. Bakan şahısların his ve davranışlarının tümü sağlıklı bir bebek ve sağlıklı bir çocuk yetiştirmeyi de değerli rol oynar. Bu his ve davranışlar çocuğun zihinsel gelişimini ve bedensel gelişimi de tesirler. Bu nedenle bakan kişinin ruh sıhhati da en değerli ayrıntılardan biridir. Bu hususta uzun uzun konuşulabilecek kontaklı birçok mevzu var. Depresyonda bir anne çocuğuna yeterli bakım verebilir mi sizce? Tabi ki veremez. Bir bebeği ne kadarken bakıcıya bırakmak onun ruhsal gelişimi açısından tehlikeli? Şu kadarlıkken çocuğunuzu bırakmayın üzere bir teklifiniz var mı? Neden? Bebekle, bebeğe bakım veren ortasında gelişen ve bebekte itimat hissini yerleştiren güçlü bir bağ vardır. Birinci yılın ikinci yarısına kadar diye de anlatabileceğimiz 6 aydan sonraki devirde bebek kendi muhtaçlıklarını karşılayan bakıcıya bağlanmaya başlar. Bu bağlanma süreci çocuğun, çocukluk ve ergenlik periyodunda ortaya çıkan birçok psikopatolojinin kaynaklı sorun bebeğin birincil bakıcısı ile olan bağının niteliği ile yakından ilgilidir. Literatürdeki bilgilerle tecrübelerimi birleştirerek düşündüğümde, net yaş söylemenin gerçek olmadığını düşünüyorum. Ailenin dinamiklerine nazaran değişir. Bence, bu husus “aile çocuk danışmanlığı” mevzusudur. Profesyonel takviye bu aşmada süreci kolaylaştırır. Bebeğin gelecekteki ruh sıhhati için sağlam bir yatırım yapılmış olur. Fakat en az bir yaşına kadar mümkünse 2 yaşına kadar anne bakımı düzgün olur. 2 yaşta kreşe başlanabilir. Çocuklar okul öncesinde anaokulu eğitimine 3-3,5 yaş aralığında başlayabiliyor. Bu yaşa gelen çocuk, temel bakım muhtaçlıkları açısından daha bağımsız oluyor. Bu yaş daha da uygun.
Lakin anne çocuğuyla tüm gün birlikte olmaktan keyif almazsa, iş hayatını özlerse depresyona giriyor. Değerli olan çocuğa bakan bireylerin sağlıklı olmasıdır. İşte bu üzere tecrübelerim nedeniyle ayrılma yaşı anneden anneye, aileden aileye değişir diyorum. Okul fobisi, özgüven sıkıntıları üzere sorularla danışmanlık merkezimize gelen çocuklarla yaptığım aile çalışmalarında, çocuklarıyla oyun oynamayı sevmeyen ya da vakit bulamadığını söyleyen birçok anne babayla karşılaşmaktayım. Üstelik bu anneler çalışmıyor. Kelamın özü bebeğimizin, çocuğumuzun oyun, beslenme üzere gereksinimlerine hayatımızda yer açmak ve bu yaşantılardan keyif almak kıymetli.
Anneye kendini ve çocuğunu/bebeğini bu sürece hazırlaması için tavsiyeleriniz var mı?
Küçük ayrılık süreçleri ile başlamak uygun olur. Bebek yarım saat oburunun bakımında olduktan sonra annesinin geldiğini tecrübeler. Sonra bu saat dilim basamaklı olarak açılır. Alışılmış bu hazırlıkta hangi yaştaki bir çocuktan bahsettiğimize nazaran değişir. Dediğim üzere bu husus da yapılacak şeyleri yaşa ve aileye nazaran yapılandırmak gerekiyor.
Anneye bakıcı bulması konusunda tavsiyeleriniz var mı? Nelere dikkat edilmeli? Bakıcının eğitimli olması en değerli kriter olmalıdır. Bakıcının seçimi ve eğitimini uzman takviyesiyle yapmayı şiddetle öneriyorum. Ayrıyeten gelişim takibi çok değerli. Bakıcılar, büyükanneler klâsik bilgilerle bebeğin gelişiminin yolunda olduğunu söyleyebiliyor. Lakin maalesef bazen gerçek o denli olmuyor. Üç ayında konuşamayan bir çocuğa, erkek çocuktur konuşur diyerek her şey yolundaymış üzere davranıyorlar mesela… Ancak yanlış! Uzman tarafından çocuğun gelişimi takip edilse bakım veren kişiler de anne babayı yanlış yönlendirmeyecek. Bebekler de sağlıklı gelişecektir. Anneanne/Babaanne gibi akrabaların bakma imkanı varken bebeği/çocuğu bir bakıcıya bırakmak doğru mu? Hangisini önerirsiniz?
Büyükanneler denetiminde, 25 yaşlarda ve üstü bir bakıcı öneririm. Büyükanneler çocuğun enerjisine yetişemiyor bence. Ama istisnalar da var.
Anne ve bakıcı arasındaki iletişim nasıl olmalı?
Hep aynı soru. Asıl soru ”Bu profesyonel bakıcı nasıl biri olmalı” Evinizde çalışan biri gibi değil ailenizin bir üyesi gibi saygı çerçevesinde iletişim kurmak gerektiğini söyleyebilirim.
Bebeğin/çocuğun bir süre sonra kendisinden uzaklaştığını bakıcısına daha fazla yakın olduğunu hisseden anne ne yapmalı? Tavsiyeleriniz neler? Anne eve geldiğinde düzenli olarak çocuğuyla kaliteli vakit geçirmeye özen göstermeli. Çocuğuna daha çok vakit ayırmalı. 3-5 aylıkken bakıcıya ya da anneanneye/babaanneye bırakılan bir bebeğin ileri ki yaşlarda anneyle ilişkisi etkileniyor mu? Böyle olması gerekiyorsa annenin suçluluk duymaması önemli, çocuğun yanında olabildiği zamanların kaliteli geçmesidir. Ve tabi ki bakım veren kişinin davranış ve tutumları da en önemli detaylardan biridir.