Her yaştan insanın kumpassız aralıklarla karşılaşabileceği baş dönmesi problemi nelerin göstergesidir? Ne zaman dikkat edilmesi gerekir? Kadıköy Şifa Ataşehir Sağlık Kurumu Nöroloji Uzmanı Dr. Ebru Nur Yavuz, baş dönmesi sebeplerini, tanı ve rehabilitasyonunu anlatıyor.
Vertigo olarak da adlandırılan baş dönmesi çoğu zaman kolay rahatsızlıkların bulgusudur. Ancak bazı gidişatlarda ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Vertigo, genel anlamda baş dönmesi, arkaya ve öne gitme veya düşme hissidir. Ancak tansiyon düşmesi ile alakalı baş dönmeleri bu kapsamda değildir. Vertigodan hedeflenen labirentit, iç kulak irini, meniere hastalığı gibi gidişatlarda olan baş dönmesidir.
Korkuya bağlı baş dönmesi de vertigo kapsamında yer alır.
Her taraf dönüyor, başımı yakalayamıyorum, yer ayağımın altından kayıyor, bir yana doğru kayıyorum, kafamın içi boşalıyor, gözlerim kararıyor biçiminde açıklamalar sık dinlenir. Bunların hepsine birden baş dönmesi denir. Çoğu zaman altında ehemmiyetli bir hastalık bulunmayan ve kendiliğinden düzelen bir bulgu olarak ifade edilir. Ancak bazen çok ciddi nörolojik bir hastalığa da işaret eder. Bir dönme hissi olmadan ortaya çıkan vertigo ise palavracı vertigo dizzness olarak belirlenir.
Nedenleri
Vertigo; iç kulak, denge asabıyla alakalı hastalıklarda, beyin sapı ve beyinciği yakalayan hastalıklarda görülebilir. Denge sistemi iç kulaktadır ve beyine bedenin uzay içinde nerede olduğunu, pozisyonunun istikameti, hangi güzergahta hareket ettiği ve dönüyor mu yoksa sakin gidişatta mı olduğunu bildirir.
Nörolojik bulgular eşlik edebilir
Belirtileri: Kulak hastalıklarına bağlı baş dönmelerinde bereberinde kulak çınlaması, duyma azlığı, kulakta tazyik hissi, bulantı – kusma, kulak akıntısı ve gözlerde anormal hareketler nistagmus saptanabilir.
Baş dönmesi ile bulunabilecek öteki şikayetler çok değişken olabilir.Ancak bir hayli hastada da yalnızca baş dönmesi mevcuttur.
Tanı
Baş dönmesi sık sık oluyorsa, eşlik eden nörolojik hastalığı düşündüren belirtiler varsa kesinlikle bir hekime gitmek gerekir. Vertigonun hakikat olup olmadığının anlaşılabilmesi için ayrıntılı suallerle hikaye alınır. Baş dönmesini tarif etmesi istenir. Bunun bir göz kararması mı yoksa bir hareket hissi mi olduğu, ne kadar sürdüğü, duyma kaybı veya bulantı ve kusma olup olmadığı sorulur. Hangi vaziyetlerin baş dönmesi oluşturduğu da sorulabilir. Hastanın genel vaziyeti, ilaç alıp almadığı, kafa travması hikayesi, son zamanlarda geçirilmiş bir enfeksiyon olup olmadığı gibi bir hayli suale yanıt vermek gerekir.
Ayrıntılı hikaye ardından dikkatli bir nörolojik muayene yapılması gerekir.
Gerek görülürse beyin görüntülemesi tercihen beyin MR yapılır. MR beyin sapı ve beyin sapı – beyincik sentez yerini, iç kulak yapılarıyla alakalı iltihabi gidişatları daha ayrıntılı gösterir. Gereken gidişatlarda kulak – burun – boğaz KBB muayenesi ve odiyometrik duyma ile alakalı testler yapılır. Rutin kan muayenelerine bakılır. Başka bir çok hastalıkla ilişkili olduğu doğrultusunda şüphelenilen hastalarda ileri tahlillere müracaat etilir. Ancak bir hayli kulak hastalığında bile odiometri, bilgisayarlı tomografi ya da MR ile dahi bir şey görülmemektedir. Bu gibi testler genellikle ur gibi daha ciddi problemleri ekarte etmek için uygulanır.
Tedavi
Vertigo beyin damar hastalığı, MS, beyin uru, boyun kemiklerinde kireçlenme gibi hastalıklarla ilişkili ise bu hastalıklara müteveccih özel rehabilitasyonlar uygulanır. Baş dönmesi kendisi bir hastalık olmayıp başka hastalığın bulgusu olduğu için öncelikle gerçek nedenin rehabilitasyonu gerekir.
Bu sebeple gerçek emel baş dönmesini ortadan kaldırmak haline dönmektedir. Kulak hastalıklarına bağlı baş dönmeleri urlar hariç genellikle kısa ya da uzun zamanda kendiliğinden ortadan kalkmaktadır. Zira öteki kulak zaman içinde hasta kulağın problemini kompanse etmektedir.
Bu bazen 6 ay ya da bir seneye kadar uzayabilir. Baş dönmesi şayet pozisyonel baş dönmesi BPPV ise bunun rehabilitasyonu Epley manevrası sınan ve hekiminizin size muayene masasında uygulayacağı bazı hareketlerle olmaktadır. Bu hareketler iç kulaktaki bazı partiküllerin yerine oturmasını sağlamaktadır. Öteki nedenlerde ilaç rehabilitasyonu kullanmak gerekir. Bu emelle farklı ilaçlar kullanılsa da hemen hemen hepsi belirli oranda baş dönmesini eksiltirler. Baş dönmesi şiddetli olan hastalar bazen serum takılıp sağlık kurumuna yatırmak gerekebilir. Urlara bağlı baş dönmelerinin rehabilitasyonu urun çıkarılmasıdır başka bir deyişle ameliyattır.
Baş dönmesini eksiltmek için ne yapmalı?
Ani pozisyon farklılıklarından sakınmalı.
Aşırı kafa hareketlerinden özellikle yukarıya bakmak veya süratli baş hareketlerinden sakınmalı.